Μπούμερανγκ - Του Απόστολου Α. Δεδουσόπουλου

Κάθε πολιτικός χώρος που θέλει να αυτοπροσδιοριστεί ως «κεντρώος» επικαλείται τη θεωρία των άκρων. Με τον τρόπο αυτόν θέλει να πετύχει δύο στόχους με έναν σμπάρο: Αφʼ ενός να οριοθετηθεί πολιτικά και ιδεολογικά, αφʼ ετέρου να «καταγγείλει» τους αντιπάλους ως «ακραίους», «ανεύθυνους» και, δυνητικά, κοινωνικά «επικίνδυνους». Η εξίσωση των «άκρων», συνεπώς, προκύπτει όχι τόσο από τα χαρακτηριστικά των κομμάτων που θέλει να τοποθετήσει στα άκρα, αλλά ως προσπάθεια ενός αρνητικού αυτο-ορισμού, αποτέλεσμα της αδυναμίας μιας σαφούς πολιτικής και ιδεολογικής αποσαφήνισης του «κέντρου». Ιδιαίτερα στην Ελλάδα η επίκληση των «άκρων» αποτέλεσε παραδοσιακό όπλο στη συγκρότηση της πολιτικής κυριαρχίας του συστήματος εξουσίας, από τον διμέτωπο της Ένωσης Κέντρου μέχρι τώρα.
Μόνο που τώρα το ζήτημα έχει μεταβάλει τους όρους και τις προϋποθέσεις αποτελεσματικότητας και μετατρέπεται σε μπούμερανγκ. Δύο είναι οι κρίσιμοι παράγοντες που συμβάλλουν από κοινού στο αποτέλεσμα αυτό.

Πρώτον, η καλπάζουσα κρίση έχει διαλύσει το κοινωνικό στρώμα, που αποτελούσε παραδοσιακά το υπόβαθρο στήριξης του «κεντρώου» χώρου, δηλαδή των μικροαστικών στρωμάτων, παλαιών και νέων. Η διάλυση αυτή οδηγεί σε μιαν έντονη κοινωνική πόλωση, όπου ο ένας πόλος, ο πόλος των κερδισμένων ή δυνητικά κερδισμένων από την κρίση, είναι αριθμητικά εξαιρετικά μικρός και ο άλλος, ο πόλος των χαμένων, πολυπληθής.
Δεύτερον, ακόμη και πριν εκτυλιχθεί πλήρως η κρίση, το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα αντιμετώπιζε μια διαρκή κρίση νομιμοποίησης, αδυναμίας, δηλαδή, να πείσει τους πολίτες ότι οι εφαρμοζόμενες πολιτικές ήταν κοινωνικά δίκαιες και αποτελεσματικές. Η οικονομική κρίση προκάλεσε την ανοικτή έκφραση της κρίσης νομιμοποίησης.
Η ανάγνωση αυτή νομίζω επιτρέπει να κατανοήσουμε τόσο την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ στην αξιωματική αντιπολίτευση, όσο και την άνοδο της Χρυσής Αυγής, η οποία εκμεταλλεύτηκε την υιοθέτηση τμημάτων της πολιτικής της ατζέντας από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. του Σαμαρά.
Η επίκληση των «δύο άκρων» αποσκοπεί πλέον στην ευθεία ενίσχυση της Χρυσής Αυγής σε μιαν προσπάθεια πολιτικού και ιδεολογικού διχασμού των φτωχοποιημένων πολιτών. Στον βαθμό που ο ΣΥΡΙΖΑ θα χάσει την ισορροπία του, δηλαδή, στον βαθμό που θα απολέσει τα κινηματικά - αντι-συστημικά του χαρακτηριστικά, το μέλλον της Χρυσής Αυγής προβλέπεται λαμπρό, ενώ εκείνο της δημοκρατίας χλωμιάζει δραματικά.

* Ο Απόστολος Α. Δεδουσόπουλος είναι καθηγητής Οικονομίας της Εργασίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο