Κοινωνική αλληλεγγύη, τώρα

Την τελευταία τριετία η κοινωνία δέχεται μια άνευ προηγουμένου επίθεση σε βασικές κατακτήσεις και βιώνει μια ραγδαία αποδιάρθρωση αυτονόητων μέχρι σήμερα δομών κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης. Τα νοσοκομεία διαλύονται, το φάρμακο γίνεται αντικείμενο αγοραίας εκμετάλλευσης, οι ηλικιωμένοι χάνουν την αξιοπρέπειά τους, η εργαζόμενη οικογένεια (ιδιαίτερα η μονογονεϊκή και η πολύτεκνη) χάνει τον παιδικό σταθμό και την κοινωνική προστασία, τα σχολεία υπολειτουργούν με ελάχιστους και κακοπληρωμένους δασκάλους. Η πραγματική ανεργία αγγίζει το 30%, η αγοραστική δύναμη έφτασε τα επίπεδα της δεκαετίας του 1970 και οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και την παιδεία συρρικνώνονται οδηγώντας την κοινωνία σε επίπεδα των αναπτυσσομένων χωρών της Ασίας και της Αφρικής. Η μεγάλη όμως διαφορά είναι ότι προνεωτερικά, παραδοσιακά όπως λέμε, δίκτυα αλληλεγγύης που βασίζονταν σε οικογενειακούς, συγγενικούς και τοπικούς δεσμούς έχουν διαλυθεί από την έντονη αστικοποίηση και το μοντέλο της μεταβιομηχανικής κοινωνίας που αναπτύχθηκε στη χώρα στρεβλά και χωρίς θεμέλια. Αν το πλέγμα της δημόσιας κοινωνικής προστασίας διαλυθεί, τότε η κοινωνία θα μετατραπεί σε μια χομπσιανή ζούγκλα όπου θα επικρατήσουν από την μια ιδιωτικά φρουρούμενοι θύλακες κοινωνικής και οικονομικής ζωής των πλουσίων και από την άλλη εκτεταμένες αστικές περιοχές ανομίας και συμμοριών, ενώ οι εργαζόμενοι και τα μεσοστρώματα θα συνθλίβονται στη μέγκενη αυτών των δύο. Η εικόνα δεν έρχεται από ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά από την πραγματικότητα χωρών, όπως, για παράδειγμα, το Μεξικό.

Απέναντι σε αυτό το ζοφερό ενδεχόμενο ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ πρέπει να κινητοποιήσει όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, ακόμη και αυτές που δεν ανήκουν σε αυτόν, ακόμη και τους πολίτες που πιθανόν δεν ψήφισαν Αριστερά, σε ένα πλατύ και ενεργό δίκτυο κοινωνικής αλληλεγγύης, το οποίο δεν θα αναπληρώσει τις απώλειες από την ανάλγητη αντιλαϊκή πολιτική των τροϊκανών κυβερνήσεων, αλλά θα αποτρέψει την κοινωνική διάλυση. Οι βασικές προτεραιότητες θα μπορούσαν να είναι τρεις: πρώτον, η νομική κάλυψη και αρωγή φτωχών και ρημαγμένων από τη συστημική επίθεση πολιτών απέναντι στις αρπακτικές και κερδοσκοπικές διαθέσεις των τραπεζών. Σε αυτούς αναμένεται να προστεθούν και οι υπερχρεωμένοι αγρότες μετά το ξεπούλημα της Αγροτικής Τράπεζας. Δεύτερον, η ιατρική μέριμνα για παιδιά, ηλικιωμένους, ανάπηρους και εξαρτημένα άτομα, που σήμερα οδηγούνται σε έναν νέο Καιάδα. Τρίτον, κοινωνικά παντοπωλεία και κουζίνες σε συνεργασία με συνεταιρισμούς παραγωγών και με μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Οι δράσεις αυτές δεν αποτελούν φιλανθρωπία, δεν έχουν καμία σχέση με τις “ευαγείς” πρωτοβουλίες καναλαρχών και λογής κερδοσκόπων που προσπαθούν να ξεπλύνουν τη συμμετοχή τους στη συστημική επίθεση κατά των εργαζομένων. Δεν εντάσσονται σε μια ηθικού ή ηθικολογικού χαρακτήρα παρέμβαση, όπως αυτές που προέρχονται από κάποιες ΜΚΟ ή την Εκκλησία. Οι δράσεις αυτές έχουν τον χαρακτήρα της πολιτικής μάχης. Εντάσσονται σε έναν πολιτικό αγώνα για να κρατηθεί όρθια η κοινωνία, για να έχει αντοχές να παλέψει τις εσωτερικές και εξωτερικές τρόικες, για να μην λυγίσει, για να συνεχίσει να ελπίζει. Είναι ένας νέος “αγώνας για τη σοδειά” με άλλα μέσα. Οι πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης πρέπει να συντονίζονται με τα συνδικάτα και τους κοινωνικούς φορείς ώστε να εντάσσονται στους αγώνες τους, να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα και να αποφευχθούν επικαλύψεις ή ακόμη και παρανοήσεις σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Αυτές οι δράσεις πρέπει να βρίσκουν τη θέση τους στην επιχειρηματολογία κάθε μέλους και φίλου, σε κάθε ομιλία στελέχους του, σε κάθε παρουσία στα ΜΜΕ, τα οποία θα προσπαθήσουν να αποσιωπήσουν ή να διαστρεβλώσουν τις πρωτοβουλίες αυτές.
Η πλατιά δημοσιότητα και συμμετοχή έχει άλλωστε έναν κεφαλαιώδη παιδευτικό-μαθησιακό χαρακτήρα για την Αριστερά και την κοινωνία. Αυτές τις στιγμές πρέπει να ξαναδούμε την σχέση μας με τα κοινωνικά αγαθά και τα πρότυπα που μας επέβαλαν χωρίς ουσιαστική αντίσταση. Τα πρότυπα που συνδέθηκαν με την ατομική άνοδο, τον ατομικό πλουτισμό και κυρίως τον εκμαυλισμό και τη σύγχυση της ταξικής ταυτότητας των λαϊκών στρωμάτων. Πρέπει δηλαδή να δημιουργήσουμε μέσα από τον αγώνα για κοινωνική αλληλεγγύη ένα νέο αξιακό πλαίσιο, έναν νέο λόγο πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας. Ένα αξιακό πλαίσιο στη βάση της πατρίδας ως ιστορικού-κοινωνικού βάθρου, στη βάση των συλλογικών λύσεων, της αλληλεγγύης (που σήμερα συγχέεται με τη φιλανθρωπία) και των κοινωνικών αγαθών που πρέπει να είναι στο κέντρο της δράσης ενός λαϊκού κινήματος της Αριστεράς.
* Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και μέλος της Σ.Ε. του Νέου Αγωνιστή.