Πέμπτη 28 Μαρτίου 2013

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ=Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΕΝΔΥΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ


ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ
Από τον Χρίστο Λογαρίδη
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΩΣ ΕΝΔΥΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
Ο φιλόσοφος και ποιητής Στέφανος Ροζάνης, δίδαξε μεταξύ άλλων, στα Πανεπιστήμια της Νέας Σορβόνης, του Εδιμβούργου και στην Αθήνα. Ανάμεσα στα βιβλία που έγραψε, είναι “Οι αναμνήσεις ενός επαναστάτη”, “ Ουτοπία και επανάσταση”, “Η αρχή της ανθρωπιάς”, “Χίτλερ 1989 - 1936”, “Το τέλος του λόγου”, “Ο μύθος του κράτους”, “Για τον Νίτσε”, “ Περί δημοκρατίας”, “Η κλασική αρχαιότητα στη σκέψη του Κάρλ Μάρξ” και πολλά άλλα.
Πώς νοιώθετε βλέποντας στην τηλεόραση διάφορους δημοσιογράφους να φωνάζουν ότι πρέπει «να σώσουμε τη δημοκρατία».
Κατ’ αρχάς θα έπρεπε οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι να αναρωτιώνται ποιά δημοκρατία θέλουμε να σώσουμε. Γιατί, απλούστατα, η δημοκρατία είναι ένα ξευδεπίγραφο πράγμα, το οποίο, τουλάχιστον στον αιώνα μας, βρίσκεται σε ανυπαρξία. Αν με τον όρο δημοκρατία εννοούν αυτό που ο σπουδαίος φιλόσοφος Talmon έλεγε «ολοκληρωτική δημοκρατία», δηλαδή την δημοκρατία ως ένδυμα ενός ολοκληρωτισμού, τότε πράγματι έχουν δίκιο, μονάχα που δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να σώσουμε τον ολοκληρωτισμό. Δεν έχουμε μπροστά μας μια δημοκρατική, και στη δομή της και στην λειτουργία της, κοινωνία, η οποία να κινδυνεύει από κάπου. Ήδη η παλιά δημοκρατία έχει κατ’ αρχάς αχρηστευθεί και στη συνέχεια έχει παραποιηθεί, κατά τρόπον ώστε να καλύπτει τον ολοκληρωτισμό, ο οποίος πλέον αποτελεί ένα παγκόσμιο σύστημα, όχι μόνο ένα σύστημα στην Ελλάδα, εξ αιτίας της παγκοσμιοποιημένης τάξης πραγμάτων και εξ αιτίας της επιβολής, της κυριαρχίας του κέρδους πάνω στην κοινωνία.

Τρίτη 5 Μαρτίου 2013

Ο έρωτας, μια πεισματώδης περιπέτεια

Alain Badiou
Kοντεύουν πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια, από τότε που το πλατωνικό Συμπόσιο μας δίδασκε, πως εκείνος ή εκείνη που δεν έχουν γνωρίσει την πείρα του έρωτα αδυνατούν να δράσουν με τρόπο τέτοιο ώστε να ελευθερωθεί από μέσα τους η δυναμική της Ιδέας. Το να αναστοχαστούμε τον έρωτα θα ήταν σαν να ανακαλύπταμε απ΄την αρχή την σκέψη; Ναι, χωρίς καμία αμφιβολία. Όλη η αλήθεια, ούσα χαρακτήρα καθολικού, είναι επίσης αυτή που αντιτάσσεται στο άτομο, το οποίο και τείνει να καθορίσει ως κανόνα ζωής την απλή εμμονή στις απαιτήσεις του, ακούσιες και εκούσιες, όντας μεταξύ άλλων, ένα ζώο που αρκείται να ικανοποιεί τις ανάγκες του.
Έτσι ο έρωτας, το μετέωρο και επικίνδυνο αυτό πάθος αποτελεί την εμπειρία αυτής της σωτηριώδους αποτάξεως των ατομικών απαιτήσεων. Αποτελεί στη πραγματικότητα ο έρωτας μια απόφαση΄ την απόφαση του να δεχθείς ότι ένας άλλος ή μία άλλη , στην αρχή τελείως άγνωστος για σένα, αναγνωρίζει στο εξής στα μύχια του, χωρίς συστολή ή επιτήδευση, πως αποτελεί μέρος της ύπαρξής μας.

Ποιος είναι ο άνθρωπος

π. Νικόλαος Λουδοβίκος
Καλησπέρα σας λοιπόν ... Χαίρομαι που σας βρίσκω ... Δεν μου είπε ο π. Βαρνάβας για τι θέμα να μιλήσω σήμερα, κι έτσι μπορώ να λέω ό,τι θέλω! (γέλια) ... Είναι ωραία να καταλαβαίνουμε, να αισθανόμαστε, ότι η ζωή μας είναι άσκοπη.  Όπως μια ομιλία που αρχίζει χωρίς θέμα.
Οι πάντες θέλουν να μας δώσουν ένα συγκεκριμένο σκοπό, κι εμείς είμαστε απελπιστικά αόριστοι. Απελπιστικά αρνούμαστε ως άνθρωποι να χωρέσουμε σε τελικούς σκοπούς· σε όρια τα οποία θα μας υπαγόρευαν μια συγκεκριμένη φύση. Και πράγματι αυτό δεν είναι παράξενο. Διότι αν ο Θεός είναι άπειρος, και η εικόνα του, η εικόνα ενός τέτοιου Θεού, δεν μπορεί παρά να είναι απροσδιόριστη και άπειρη. Δεν μπορεί παρά να μην έχουμε έναν ορισμό του ανθρώπου.
Ακούστε εδώ τη ομιλία


"κατεβάστε" εδώ το αρχείο ΗΧΟΥ της ομιλίας με δεξί "κλίκ" & save target/link as
Και πράγματι, ευτυχώς, δεν έχουμε έναν ορισμό του ανθρώπου στα πατερικά κείμενα. Έχουμε πολλούς φιλοσοφικούς ορισμούς του ανθρώπου. Έχουμε αρκετούς ορισμούς του ανθρώπου στο χώρο της ψυχολογίας, στο χώρο της κοινωνιολογίας. Όλοι αυτοί κάτι έχουν να πουν για τον άνθρωπο – για ένα κομμάτι του ανθρώπου για την ακρίβεια. Η θεολογία ευτυχώς δεν έχει κανένα ορισμό του ανθρώπου.

Οι μεταφυσικές προϋποθέσεις των σύγχρονων φυσικών επιστημών

O Ευτύχης Μπιτσάκης συζητά με τον Σπύρο Μανουσέλη

Ολοι πιστεύουμε ότι οι σύγχρονες φυσικές επιστήμες γεννήθηκαν και εξελίχθηκαν σε πλήρη αντίθεση ή και ρήξη με τις προγενέστερες οντολογικές, μεταφυσικές ή θεολογικές προσεγγίσεις του παρελθόντος. Πόσοι όμως από εμάς υποψιάζονται ότι αυτή η μεγάλη τομή που, από τον 17ο αιώνα και μετά, διαφοροποιεί την αρχαία και μεσαιωνική σκέψη από τη νεότερη επιστημονική σκέψη βασίστηκε όχι μόνο σε νέα παρατηρησιακά ή θεωρητικά δεδομένα αλλά και σε υπόρρητες μεταφυσικές παραδοχές;
Παραδόξως, η «Μεγάλη Επιστημονική Επανάσταση», και η πρωτοφανής γνωστική-τεχνολογική ιδιοποίηση της Φύσης που προέκυψε από αυτήν, προϋπέθετε εξ αρχής (και εξακολουθεί να προϋποθέτει) τη σιωπηρή αποδοχή κάποιων αναπόδεικτων μεταφυσικών παραδοχών. Υπόρρητες ή και άρρητες μεταφυσικές παραδοχές, από τις οποίες δεν είναι καθόλου εύκολο -και ενδεχομένως ούτε επιθυμητό- να απαλλαγεί
η επιστημονική σκέψη. Με αφορμή την έκδοση του τελευταίου βιβλίου του Ευτύχη Μπιτσάκη «Η εξέλιξη των θεωριών της φυσικής» από τις εκδόσεις Δαίδαλος, ζητήσαμε από τον συγγραφέα του να μας εξηγήσει γιατί θεωρεί ιστορικά αναγκαία αλλά και εξαιρετικά γόνιμη επιστημολογικά αυτή την «άνομη» συμβίωση της επιστήμης με τη φιλοσοφία

Οι «Έλληνες» ξανάρχονται

Βασίλης Ξυδιάς
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε το 1999 στο περιοδικό "Σύναξη" (τ. 69). Είναι μια προσπάθεια παρουσίασης του ελληνολατρικού ρεύματος (σύγχρονοι δωδεκαθεϊστές, οπαδοί των αρχαίων μυστηρίων, νεοπαγανιστές κ.ά.). Το ιδεολογικό ή θρησκευτικό αυτό ρεύμα βρισκόταν τότε στην άνθισή του. Σήμερα έχει χάσει ένα μέρος από τη θρησκευτική του "καθαρότητα" και τη νεανική του ορμή, η ιδεολογική του όμως επιρροή διαρκώς διευρύνεται, εμποτίζοντας, άλλοτε εμφανώς κι άλλοτε αφανώς, τη σκέψη όλο και πιο πολλών νεοελλήνων, που εν όψει της επερχόμενης ιστορικής λαίλαπας ψάχνουν να αγκιστρωθούν σε ό,τι είναι ή φαντάζει εθνικό.
Από την άποψη αυτή θεωρώ πως το κείμενο παραμένει και σήμερα επίκαιρο, καθώς δείχνει – ελπίζω επαρκώς – πως η ελληνολατρία δεν έχει τις ρίζες της στην πραγματική, αλλά σε μια φαντασιακή Ελλάδα. Πως δεν αποτελεί πραγματική επιστροφή στην "εθνική" θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων, όπως ισχυρίζεται, αλλά μια σύγχρονη, μεταμοντέρνα ιδεολογική κατασκευή, που απλώς δανείζεται τα υλικά της από την αρχαία Ελλάδα, όπως και από πολλές άλλες πηγές της παγκόσμιας μετανεωτερικής "πνευματικότητας".
«Σαστίσαμε στην Αντιόχειαν όταν μάθαμε τα νέα καμώματα του Ιουλιανού»
Κ. Καβάφης
Μετά την απόσυρση των πολιτικών ιδεολογιών, ένα «νέο δαιμόνιο» μοιάζει να πλανιέται πάνω απ’ την Ελλάδα: το δαιμόνιο του «Ελληνισμού». Άρθρα, βιβλία, ειδικευμένα περιοδικά, αφιερώματα στον τύπο[i], και κυρίως ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, προσφέρουν στους ιδεολογικοπολιτικά στερημένους Έλληνες το νέο ελπιδοφόρο μήνυμα: ότι μετά από μιάμιση περίπου χιλιετία λήθης, αναδύεται επιτέλους το όραμα του «πραγματικού» Ελληνισμού, δηλαδή της αρχαίας προχριστιανικής Ελλάδας.

Η χούντα της ανυπαρξίας

Βασιλική Νευροκοπλή 
Αν ως χούντα ορίζεται ένα καθεστώς το οποίο διαμορφώνεται από μια μικρή ομάδα ανθρώπων και επιβάλλεται βίαια σε μια ολόκληρη κοινωνία, αφαιρώντας της το δικαίωμα άλλης επιλογής και αντίδρασης, τότε ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε γύρω από την πολυσυζητημένη έννοια της σημερινής «οικονομικής χούντας».
Προτείνω να αφαιρέσουμε την προϋπόθεση της στρατιωτικής επιβολής μιας χούντας, διότι τα «όπλα» στους καιρούς μας είναι ποικίλα, και αυτό διαφοροποιεί και το «πρόσωπο» του εν λόγω ανελεύθερου καθεστώτος, που ενδέχεται και να μην καταλάβει ποτέ θέση πολιτικής εξουσίας σε μία χώρα, αλλά κατ’ ουσία να εξουσιάζει αντιστοίχως ανελεύθερα τις ζωές μας, συχνά δίχως καν να το υποψιαζόμαστε, εγκλείοντας τους «αντιφρονούντες» στο περιθώριο –πολιτισμικό, θρησκευτικό, κοινωνικό, εργασιακό κλπ. 

Τι είναι δημοκρατία;

Γιώργος ΚοντογιώργηςΗ δημοκρατική αρχή ως πρόταγμα και ως διακύβευμα*

1. Η προσέγγιση της δημοκρατίας που επιχειρώ εδώ τοποθετείται στον αντίποδα της ιδεολογικής παλινωδίας της νεοτερικότητας, η οποία, θέλοντας να συγκαλύψει ουσιαστικά το γεγονός ότι η πολιτεία της είναι απλώς μετα-δεσποτική, διέπραξε ένα πρωτοφανές γνωσιολογικά άλμα αυθαιρεσίας. Επένδυσε με δημοκρατικό μανδύα ένα τυπικά πρωτο-ανθρωποκεντρικό1 πολιτικό σύστημα ενώ συγχρόνως για να γίνει πειστικό το επιχείρημά της περιέλαβε στο ίδιο τυπολογικό περιτύλιγμα πολιτείες (τη δημοκρατία, την αντιπροσώπευση, το προ-αντιπροσωπευτικό σύστημα) με ασύμβατο μεταξύ τους περιεχόμενο.
Θεμελιώδης για την κατανόηση της διαφοροποίησης της νεοτερικότητας στο θέμα της δημοκρατίας σε σχέση με την «αρχαιότητα», που την ενέπνευσε, είναι η επισήμανση ότι στην πόλη η πολιτεία αυτή υπήρξε το πραγματικό αποτέλεσμα μιας μακράς εξελικτικής πορείας προς την ωριμότητα. Η κοινωνία της πόλης δεν είχε ενώπιόν της ένα προγενέστερο παράδειγμα ούτε μια θεωρητική βάση, προκειμένου να προβληματισθεί για τη δημοκρατία. Εξού και στην πόλη η έννοια της δημοκρατίας –όπως και οι λοιπές πολιτειακές έννοιες– περιγράφει ένα κοινωνικό φαινόμενο: το του δήμου κρατείν της πολιτείας. Οπωσδήποτε, η πραγματικότητα της δημοκρατίας ενδύθηκε συντοχρόνω με θεωρητικό και ιδεολογικό υπόβαθρο, με τις έννοιες που δίδουν υπόσταση και κάνουν αναγκαία την επιδίωξή της.

Σάββατο 2 Μαρτίου 2013

Το πραγματικό και το αληθές είναι δύο έννοιες πολύ διαφορετικές

Μία συνέντευξη του  Michel Pastoureau*  στο le Point- Références
Le Point : Εργαστήκατε αρκετά γύρω από το ζήτημα της έννοιας του φαντασιακού κατά την περίοδο των Μέσων Χρόνων. Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο διακρίνετε μια ιδιαίτερη οδό πρόσβασης, που καταλήγει στην ευαισθησία των ανθρώπων αυτής της εποχής;
Michel Pastoureau : Είναι γιατί η μεσαιωνική σκέψη, μακράν από το να περιγραφεί ως ρατσιοναλιστική ή επαγωγική όπως η δική μας, λειτουργεί με μέτρα αναλογιών. Ένα πράγμα μας κάνει να σκεπτόμαστε ένα άλλο πράγμα και η σκέψη με τη σειρά της εξυφαίνει ένα πυκνό σύμπλεγμα σχέσεων, όπου αυτό το πράγμα ρητά αναφέρεται ή αντηχεί. Ένα ζώο, ένα λαχανικό, ένα χρώμα υπονοεί συχνά κάποιο άλλο πράγμα, ποιοτικά ανώτερό του: μία έννοια, ένα δόγμα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την αρκούδα. Για τους ανθρώπους των Μέσων Χρόνων είναι ένα σύμβολο δυνάμεως και αρρενωπότητας. Έτσι πιστεύουμε πως οι βιασθείσες νεαρές γυναίκες γεννούν τους ΄΄υιούς της αρκούδας΄΄, αρχηγοί όλοι τους ανίκητοι του πολέμου. Είναι ένας ξάδελφος του ανθρώπου στα ήθη, στην όψη, στα κατορθώματα. Ορισμένοι θεωρούν ακόμη πως η αρκούδα είναι ο πρόγονος ετούτης ή της άλλης δυναστείας.

Η ψυχή στο Χριστιανισμό. Ανάμεσα στο Θάνατο και την Ανάσταση

Σπουδή στη νεκρώσιμη ακολουθία

Βασίλης Ξυδιάς

[ Δημοσιεύθηκε στο βιβλίο Τι είναι η ψυχή, Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2002 ]

Ἡ γὰρ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν δίψα ἀπείρου δεῖταί τινος ὕδατος,
ὁ δὲ κόσμος οὗτος πεπερασμένος· ἀρκέσαι δὴ πῶς δύναιτ' ἄν;
Νικόλαος Καβάσιλας1
Μπορώ να φανταστώ δύο τρόπους για να αναρωτηθεί κάποιος περί ψυχής. Ένας είναι ο «ορθολογικός» [ή καλύτερα, λογοκρατικός], όπου το ερώτημα τίθεται με τους όρους της ανθρώπινης απαίτησης για αντικειμενική γνώση, για διανοητική κατανόηση της ουσίας των πραγμάτων. [Τόσο η διερώτηση όσο και οι συνακόλουθες απαντήσεις εστιάζουν στη διανοητική κατανόηση. Από κει και πέρα] δεν έχει μεγάλη διαφορά αν πίσω από τη διανοητική αυτή ανάγκη υπάρχει κάποιο βαθύτερο υπαρξιακό κίνητρο ή όχι, όπως δεν έχει διαφορά αν οι ιδέες που ενστερνίζεται κανείς είναι περισσότερο επιστημονικές ή περισσότερο μεταφυσικές· αυτό που έχει σημασία είναι ότι σε κάθε περίπτωση οι απαντήσεις απαρτίζονται από έννοιες και συλλογισμούς. Ο άλλος τρόπος – ας τον ονομάσουμε εικονολογικό – αποτελεί συνήθως μέρος μιας μυητικής διαδικασίας, μιας λειτουργικής ή τελετουργικής πράξης που αφορά τη συνολική στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή και στο θάνατο. Υπάρχει κι εδώ μια [διανοητική] κατανόηση, μια γνώση, η οποία όμως δεν είναι εννοιοκρατική, αλλά βασίζεται σε μια γλώσσα συμβολική. Τέτοιες είναι οι μυθικές παραδόσεις και τέτοια είναι και η χριστιανική διδασκαλία για την ψυχή.

Τρεις αγγλοαμερικανοί φιλόσοφοι για την πολιτική ανυπακοή: Raz, Dworkin, Rawls

Ξενοφών I. Παπαρρηγόπουλος*
Ι. ΕισαγωγικάΟταν το 1983 ο R. Dworkin κλήθηκε από το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα να μιλήσει στη Βόννη για το πρόβλημα της πολιτικής ανυπακοής που είχε απασχολήσει τότε τη Γερμανία, αλλά και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες εν όψει της εγκαταστάσεως σε Ευρωπαϊκό έδαφος πυρηνικών πυραύλων, παρατηρούσε ότι το ζήτημα τούτο, δηλαδή το ζήτημα της πολιτικής ανυπακοής, είχε απασχολήσει την αγγοαμερικανική νομική σκέψη από πολύ καιρό.
Περισσότερο δε την αμερικανική, παρά την αγγλική, όπως σημείωνε.
Πράγματι, πριν από τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, το Κογκρέσο είχε ψηφίσει τον περίφημο νόμο για τους φυγάδες δούλους, που υποχρέωνε όσους πολίτες συνελάμβαναν μαύρους οι οποίοι είχαν διαφύγει από τις νότιες Πολιτείες προς τον βορρά σε αναζήτηση της ελευθερίας τους, να παραδίδουν αυτούς στις αρχές. Από το χρονικό αυτό σημείο ήδη οι Η.Π.Α. είχαν αντιμετωπίσει με ενάργεια το πρόβλημα που ετίθετο από την άρνηση πολλών λευκών βορείων να συλλάβουν και να παραδώσουν στις αρχές τους φυγάδες νέγρους γιατί κάτι τέτοιο αντέκειτο, όπως είναι αντιληπτό, σε θεμελιώδεις ηθικές πεποιθήσεις τους.

Παιδεία, Άνθρωπος, Δημοκρατία

Γιώργος Παύλος
“Παιδεία είναι το ξύπνημα στην περιοχή της άπειρης και ανυποχώρητης νοσταλγίας του είναι και του όλου των όντων των εφήμερων και ανύπαρκτων. Παιδεία είναι να κατοικείς στα όρια του χώρου και του χρόνου αναμένοντας όλα τα χαμένα και ανύπαρκτα, αυτά για τα οποία κανείς λογικός και καθώς πρέπει άνθρωπος δεν νοιάζεται.  
Παιδεία σημαίνει να μπορείς να ακούς όλο το βουβό κλάμα του κόσμου του εφήμερου και του περιβάλλοντος, αφήνοντας στην άκρη την δική σου θλίψη ή χαρά. Παιδεία σημαίνει να θλίβεσαι για τον άλλο, τον κάθε άλλον, τον όλο Άλλον. Παιδεία σημαίνει να ζείς και να αγαπάς, να πεθαίνεις και να αγαπάς και, αν ξαναγεννηθείς, πάλι να αγαπάς.

Οι βάρβαροι άνθρωποι και η ατίμωση της Γης

Κώστας Ανδρουλιδάκης
«Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
                            και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο»
                        Νίκος Γκάτσος, Ο εφιάλτης της Περσεφόνης
Το θαυμαστό ποίημα του Γκάτσου περιγράφει καίρια την κατάσταση. Εικόνες ήδη πολύ οικείες: δίπλα σε πανέμορφες ακτές, κολοσσιαία πρατήρια καυσίμων* στα νησιά μας, παντού χτισμένες βίλες και ξενοδοχειακά συγκροτήματα* πολλοί τόποι διακοπών έχουν μεταμορφωθεί σε απαίσιες περιοχές αποκλειστικής τουριστικής εκμετάλλευσης και γίνονται – κατά τον θαυμάσιο στίχο του Τ. Σ. Έλιοτ – εφιαλτικές «ανύπαρχτες πολιτείες»* με αφορμή (ή μήπως  με πρόφαση;) τους Ολυμπιακούς αγώνες – οι οποίοι εντούτοις δεν είναι, εντέλει, παρά ένα, διόλου αθώο, φαντασμαγορικό πανηγύρι διαρκείας δύο εβδομάδων -  σε  πολλές πόλεις μας, τερατώδεις πολεοδομικές παρεμβάσεις (ανισόπεδες γέφυρες που άλλαξαν εντελώς την εικόνα μεγάλων περιοχών, τεράστια γήπεδα, «παλάτια» της άρσης βαρών και όποιου άλλου αθλήματος)*  οι δρόμοι, σε πόλεις και χωριά, κατακλυσμένοι με ογκώδη αυτοκίνητα (αλήθεια, ποιοι χρειάζονται όλα αυτά τα υπερμεγέθη «4Χ4»); Και ως προς τους ανυπόφορους θορύβους, τι θα έλεγε σήμερα ο Σοπενχάουερ (έχει γράψει μια ειδική θρηνωδία (!) για τη μάστιγα αυτή – «Για τον θόρυβο και τη φασαρία»); Κι αν αναφερθούμε, εκτός από το φυσικό, και στο ιστορικό περιβάλλον, ποια εικόνα παρουσιάζεται στα μάτια μας; Πολύ συχνά, ανατριχιαστική έλλειψη σεβασμού για ιστορικά μνημεία, ανεξάρτητα από το αν έχουν ανακηρυχθεί σε «διατηρητέα» ή όχι. Ένα μόνο δείγμα της έλλειψης τέτοιου σεβασμού (εξ όνυχος) αποτελεί η συνεχής μετονομασία οδών στην χώρα μας: σε κεντρικές αρτηρίες, αλλά και σε νοσοκομεία ή σε στάδια, δίδονται τα ονόματα ασήμαντων προσώπων τα οποία κατέγραψε ήδη η Ιστορία ως συνώνυμα του αμοραλισμού και του μακιαβελισμού.

Οι διαφορετικές όψεις της (κβαντικής) πραγματικότητας

Ιωάννης Π. Ζώης*
Φέτος κλείνουν 100 χρόνια από το παγκόσμιο συνέδριο των Βρυξελλών (1st Solvay Conference 1911) στο οποίο συζητήθηκε ο χειρισμός της κβαντομηχανικής, αναμφίβολα της πιο αντιδιαισθητικής φυσικής θεωρίας που γνωρίζουμε. Το θέμα αυτό είναι μαζί μας μέχρι σήμερα: Κβαντικά σωμάτια (όπως τα άτομα αλλά και τα υποατομικά σωμάτια) έχουν την αλλόκοτη ικανότητα να εμφανίζονται ταυτόχρονα σε διαφορετικά μέρη, να έχουν την ίδια στιγμή ιδιοστροφορμή (spin) δεξιόστροφη και αριστερόστροφη ή ακαριαία να αλληλοεπηρεάζονται αν και μπορεί να απέχουν χωρικά απόσταση ίση με το μισό σύμπαν!

Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου 2013

Τι είναι η πραγματικότητα;

Ιωάννης Π. Ζώης
Α. Εισαγωγή
Πρόσφατα ο γράφων είχε προσκληθεί για μια σειρά διαλέξεων στη NASA και την NOAA σχετικά με τις επιδράσεις (και μεθόδους προστασίας) των ηλιακών καταιγίδων στα επίγεια δίκτυα. Τυχαία συνέπεσε στη διάρκεια της φιλοξενίας στη NASA να οργανωθεί μια open week όπου η υπηρεσία άνοιγε τις πύλες της στον κόσμο. Διάφορες ομιλίες επίσημες και ανεπίσημες έλαβαν χώρα στις οποίες ο γράφων  συμμετείχε με διάφορους συνομιλητές, επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων (φυσικοί, μαθηματικοί, γιατροί, μηχανικοί, ψυχολόγοι, οικονομολόγοι, νομικοί, αρχαιολόγοι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, ένστολοι, καλλιτέχνες, ιερείς διαφόρων δογμάτων κλπ) αλλά και απλού κόσμου. Αναπόφευκτα σε πολλές περιπτώσεις εγείρονταν ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξη του Θεού, αν οι διηγήσεις της Βίβλου έχουν σχέση με την πραγματικότητα κλπ. Τα παραπάνω αποτέλεσαν αφορμή για να προσπαθήσουμε να καταγράψουμε μια κάποια απάντηση στο εξής ερώτημα:
«Τι είναι αυτό που αποκαλούμε  πραγματικότητα;» 

Το νόημα της Ελευθερίας

Μάνος Δανέζης
Στα πλαίσια ενός νέου προοδευτικού πολιτισμικού ρεύματος που μέλλει να αντικαταστήσει τις φθαρμένες κοινωνικές θεολογικές και επιστημονικές δομές, θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν και να επαναδιατυπωθούν οι έννοιες του «Ανθρώπου», του «Πνεύματος» και της «Ελευθερίας».
Η έννοια «άνθρωπος» είναι συνώνυμη εκείνης του «όλου» και της ενεργητικής σχέσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ των μερών που το αποτελούν. Έτσι δεν μπορεί να ταυτιστεί με τις έννοιες του «προσώπου» ή του «ατόμου» οι οποίες εκφράζουν την δογματική διαίρεση του «όλου» και την αποξένωση των συστατικών του.Όπως αναφέραμε στο σημείωμα της προηγούμενης Κυριακής η έννοια «’νθρωπος» είναι εντελώς αντίθετη εκείνων της «κατάτμησης» και της «απομόνωση». Η σύγχρονη Φυσική διδάσκει ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι απομονωμένοι. Δεν τους χωρίζει κενό. Τους συνδέει φως, ακτινοβολία. Είναι πυκνώματα του ίδιου υλικού και πάντοτε επικοινωνούν ενεργητικά και δυναμικά μεταξύ τους. Ο κοινωνικός και ψυχολογικός απομονωτισμός και ο εγκλωβισμός του «Ανθρώπου» στα πλαίσια των όρων «άτομο» και «πρόσωπο» είναι το προϊόν μιας καταρρέουσας πολιτισμικής δομής. Η δομή αυτή αγνοεί την σύγχρονη επιστημονική σκέψη και δεν κατανοεί ότι αν νοιώθουμε ψυχικά μόνοι είναι γιατί δεν κατανοούμε τη συνέχεια των πάντων μέσα στο Σύμπαν και ότι η φύση δε μας γέννησε μόνους αλλά επιλέξαμε την ψευδαίσθηση της μοναξιάς. Η μοναξιά είναι αποτέλεσμα των δικών μας πράξεων, της δικής μας αντίληψης, της δικής μας άγνοιας. Είναι ένα προσωπικό μας πρόβλημα, και όχι ένα πρόβλημα της φύσης.

Μόδα, φιλοσοφία και life style

Θεοφάνης Τάσης

Η δυνατότητα να ντυνόμαστε όπως μας αρέσει, να υιοθετούμε συμπεριφορές, να υποδυόμαστε ρόλους, εν ολίγοις να επιλέγουμε ελεύθερα την εικόνα μας αποτελεί ένα από τα όψιμα χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας, το οποίο ήταν άγνωστο τόσο στη Δύση πριν από τον 20ό αιώνα όσο και στο σύνολο των υπόλοιπων πολιτισμών στην Ιστορία. Η συντριπτική πλειονότητα των κοινωνιών που γνωρίζουμε καθόριζαν αυστηρά τους ρόλους των τάξεων, των γενεών, των φύλων και, σε συνάφεια με αυτούς, τους τρόπους ένδυσης και συμπεριφοράς, δηλαδή την εικόνα, επιτρέποντας ελάχιστες και αυστηρά καθορισμένες εξαιρέσεις, κυρίως στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών, όπως αν μιλάμε, λ.χ., για τη Δύση κατά τη λατρεία του Διόνυσου ή αργότερα στα αναγεννησιακά καρναβάλια.

Το μεγάλο πείραμα της ελπίδας

Μάνος Δανέζης
Επειτα από 16 χρόνια επίπονων προσπαθειών, επιτυχιών και αποτυχιών, άρχισε να εξελίσσεται το μεγάλο πείραμα στο CERN, τα αποτελέσματα του οποίου μέλλουν να αλλάξουν τα ευρύτερα πολιτισμικά δεδομένα μας.

Πέρα όμως από τα τεχνικά και επιστημονικά δεδομένα, που ίσως λίγοι έως ελάχιστοι αντιλαμβάνονται, αυτό που ενδιαφέρει τον μέσο πολίτη είναι να πάρει σαφείς απαντήσεις σε μια σειρά κατανοητών ερωτημάτων, αμφιβολιών και φόβων που έχουν διατυπωθεί σε σχέση με το πείραμα αυτό.

1 Το πρώτο ερώτημα αφορά το κόστος του πειράματος σε σχέση με την αναγκαιότητα και τη σκοπιμότητά του.

- Οπως γνωρίζουμε, η προσπάθεια αυτή κόστισε 10 δισ. δολάρια, ένα ποσό μυθικό για τα μέτρα τόσο ενός μέσου πολίτη όσο και για τις οικονομικές δυνατότητες ενός και μόνο μικρού κράτους. Τα χρήματα, όμως, αυτά δεν αποτελούν παρά το 1/4 από τα 40 δισ. δολάρια που ξόδεψε η Κίνα για τη διεξαγωγή των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων.
- Για να κατανοήσουμε την αναγκαιότητα και τη σκοπιμότητα του πειράματος, πρέπει να αντιληφθούμε ποια θα είναι η επίδραση των αποτελεσμάτων αυτού του επιστημονικού πειραματισμού πάνω στη δομή και την εξέλιξη της κοινωνίας των ανθρώπων.

Mεταφυσική, Σκέψη, Μύθος και Λόγος, αναζητούν επιδέξιο φορέα-xειριστή

Σωτήρης Αμάραντος*
Με το παρόν κείμενο δεν φιλοδοξούμε να δώσουμε καμιά καινοφανή απάντηση, ως προς τα ζητήματα που τίθενται ήδη από τον τίτλο, αλλά στην πρόκληση ενός σχετικού προβληματισμού, μέσα από μια σειρά ερωτημάτων.
Μια από τις βασικότερες πτυχές της αλλοτρίωσής μας ως κοινωνία, είναι η απώλεια της συνείδησης της τραγικότητας της ύπαρξης, η απώθηση του χαοτικού και καταστροφικού στοιχείου που μας διέπει ως όντα, δηλαδή του βιώματος του θανάτου, προς όφελος της άμετρης παράδοσης, στον εδώ και τώρα ηδονισμό.  Η απώθηση όμως κάθε άλλο παρά λύνει το πρόβλημα, αντίθετα το επανεισάγει μεταμφιεσμένο ως ασυνείδητο ρυθμιστικό παράγοντα της ατομικής και συλλογικής μας ζωής. Αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να φωτίσει πολλά φαινόμενα της πολιτικής  και της κοινωνίας στη σύγχρονη Ελλάδα όπως και στο σύνολο του Δυτικού κόσμου.  Αλλά η ψυχική διάσταση δεν θα είχε καμιά απολύτως σημασία και  δυναμική, εάν ένα ολόκληρο κοινωνικό σύστημα, με την ιδιαίτερη άρθρωση των θεσμών και των λειτουργιών του, δεν την ενσωμάτωνε και δεν επένδυε  σε αυτήν. Εάν λοιπόν θέλουμε να φωτίσουμε τις αιτίες που οδηγούν σε όλες αυτές τις συνέπειες και δεν σταθούμε απλά στην συμπτωματολογία, που έχει βέβαια την αξία της, αλλά μόνο ως σημείο ενός πολύ βαθύτερου πράγματος, θα πρέπει να εστιάσουμε στις κυρίαρχες κοινωνικές σημασίες, εντός και δια μέσου των οποίων αντλεί νόημα η καθημερινή μας σκέψη και πράξη.

Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2013

Ὄψεις τῆς ἀναρχικῆς θεωρίας στήν ρωσσική σκέψη τοῦ 19ου αἰώνα

Δημήτρης Μπαλτᾶς
Ἡ θεωρία τοῦ ἀναρχισμοῦ (= ἐπαναστατικοῦ σοσιαλισμοῦ) ἀποτελεῖ ἕνα ἰδιαίτερο κεφάλαιο τῆς Ἱστορίας τῆς ρωσσικῆς φιλοσοφικῆς σκέψεως. Ἀπό μεθοδολογικῆς πλευρᾶς, ὁ Ν. Μπερντιάγιεφ (1874-1948) προτείνει τήν διάκριση τοῦ ἀναρχισμοῦ ἀπό τήν ἀναρχία, ὅταν γράφει ὅτι «ὁ ἀναρχισμός εἶναι ἀντίθετος ὄχι στήν τάξη, στή δομή, στήν ἁρμονία, ἀλλά στήν ἐξουσία, στή βία, στήν αὐτοκρατορία τοῦ Καίσαρα». Ἡ ἀναρχία εἶναι χάος καί δυσαρμονία, δηλαδή ἀσχήμια» (Βλ. Δ. Μπαλτᾶς, Ρῶσσοι φιλόσοφοι, 19ος-20ός αἰ., Ἐκδόσεις Σαββάλας, Ἀθήνα 2002, σ. 112). Πέρα ἀπό τήν διάκριση αὐτή μέ τήν ὁποία μπορεῖ νά συμφωνήσει ἤ νά διαφωνήσει κανείς, εἶναι γεγονός ὅτι μεγάλοι εἰσηγητές τῶν ἀναρχικῶν θεωριῶν ἦσαν οἱ Ρῶσσοι πρίγκηπες Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876) καί Πιότρ Κροπότκιν (1842-1921), οἱ ὁποῖοι παρουσιάζουν ὁμοιότητες ἀλλά καί διαφορές στίς ἀντιλήψεις τους.
Δέν εἶναι ἴσως πολύ γνωστό ὅτι ὁ Μπακούνιν διακρίνει, μεταξύ ἄλλων, τήν πατρίδα ἀπό τό κράτος. Στό πλαίσιο αὐτό γράφει χαρακτηριστικά ὅτι «ἡ Πατρίδα ἀντιπροσωπεύει τό ἱερό καί ἀδιαφιλονίκητο δικαίωμα κάθε ἀνθρώπου, κάθε ὁμάδας ἀνθρώπων, ἑνώσεων, κοινοτήτων, περιοχῶν, ἐθνῶν νά αἰσθάνονται, νά σκέπτονται, νά δροῦν μέ τόν δικό τους τρόπο» (H. Arvon, Μπακούνιν, μετ. Π. Γκέκα, Ἐκδόσεις Πλέθρον, Ἀθήνα, 2009, σ. 112). 

Θυμηθείτε: η Ιταλία δεν είναι μοναδική περίπτωση. Του Paul Krugman

Πριν από δύο μήνες, όταν ο Μάριο Μόντι παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία της Ιταλίας, ο Economist έγραψε ότι «η ερχόμενη προεκλογική εκστρατεία θα δείξει, πάνω από όλα, πόσο ώριμοι και ρεαλιστές είναι οι Ιταλοί ψηφοφόροι». Η ώριμη, ρεαλιστική επιλογή, θα πρέπει να υποθέσουμε, θα ήταν η επιστροφή του Μόντι - τον οποίον στην πραγματικότητα επέβαλαν στην Ιταλία οι δανειστές της - στην πρωθυπουργία, αυτή τη φορά με την λαϊκή εντολή Ε λοιπόν, τα πράγματα δεν είναι καλά. Το κόμμα του Μόντι είναι τέταρτο, πίσω όχι μόνο από τον αστείο Μπερλουσκόνι αλλά και από τον κωμικό ηθοποιό Μπέπε Γκρίλο, το ασυνάρτητο πρόγραμμα του οποίου δεν τον εμπόδισε να γίνει μια ισχυρή πολιτική δύναμη.

Mεταφυσική, Σκέψη, Μύθος και Λόγος, αναζητούν επιδέξιο φορέα-xειριστή

Σωτήρης Αμάραντος*
Με το παρόν κείμενο δεν φιλοδοξούμε να δώσουμε καμιά καινοφανή απάντηση, ως προς τα ζητήματα που τίθενται ήδη από τον τίτλο, αλλά στην πρόκληση ενός σχετικού προβληματισμού, μέσα από μια σειρά ερωτημάτων.
Μια από τις βασικότερες πτυχές της αλλοτρίωσής μας ως κοινωνία, είναι η απώλεια της συνείδησης της τραγικότητας της ύπαρξης, η απώθηση του χαοτικού και καταστροφικού στοιχείου που μας διέπει ως όντα, δηλαδή του βιώματος του θανάτου, προς όφελος της άμετρης παράδοσης, στον εδώ και τώρα ηδονισμό.  Η απώθηση όμως κάθε άλλο παρά λύνει το πρόβλημα, αντίθετα το επανεισάγει μεταμφιεσμένο ως ασυνείδητο ρυθμιστικό παράγοντα της ατομικής και συλλογικής μας ζωής. Αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να φωτίσει πολλά φαινόμενα της πολιτικής  και της κοινωνίας στη σύγχρονη Ελλάδα όπως και στο σύνολο του Δυτικού κόσμου.  Αλλά η ψυχική διάσταση δεν θα είχε καμιά απολύτως σημασία και  δυναμική, εάν ένα ολόκληρο κοινωνικό σύστημα, με την ιδιαίτερη άρθρωση των θεσμών και των λειτουργιών του, δεν την ενσωμάτωνε και δεν επένδυε  σε αυτήν. Εάν λοιπόν θέλουμε να φωτίσουμε τις αιτίες που οδηγούν σε όλες αυτές τις συνέπειες και δεν σταθούμε απλά στην συμπτωματολογία, που έχει βέβαια την αξία της, αλλά μόνο ως σημείο ενός πολύ βαθύτερου πράγματος, θα πρέπει να εστιάσουμε στις κυρίαρχες κοινωνικές σημασίες, εντός και δια μέσου των οποίων αντλεί νόημα η καθημερινή μας σκέψη και πράξη.

Το ελληνικό πρόβλημα: το κράτος κατοχής και η έξοδος από την κρίση

Γιώργος Κοντογιώργης
1. Το δραματικό περιεχόμενο με το οποίο σημάνθηκε η ελληνική κρίση ανάγεται ευθέως στον χαρακτήρα της. Ενώ στις άλλες χώρες (Ιρλανδία, ΗΠΑ κλπ) η οικονομική κρίση συνδέεται με την ανατροπή της ισορροπίας που επήλθε μεταξύ κοινωνίας, κράτους και αγοράς στο παγκόσμιο σύστημα[1], στην ελληνική περίπτωση το κράτος είναι πρωτογενής αιτία της κρίσης. Η ελληνική οικονομία, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών, δεν ενεπλάκησαν ούτε άμεσα ούτε σχεδόν έμμεσα στη διεθνή κρίση. Το κράτος μετακύλυσε την κρίση στη χώρα, την εξέθεσε στο διεθνές (και ευρωπαϊκό) πεδίο και τη μετέβαλε σε «παίγνιο» και, ενπολλοίς, σε «πειραματόζωο» των εξελίξεων που συντελούνται σ’ αυτό.

Η Μετά- φυσική της πέτρας

Βαγγέλης Σταυρόπουλος
της Χρυσαυγής
Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες
τούτες τις πέτρες τις εσήκωσα όσο βάσταξα
τούτες τις πέτρες τις αγάπησα όσο βάσταξα
τούτες τις πέτρες, τη μοίρα μου.
Πληγωμένος από το δικό μου χώμα
τυραννισμένος από το δικό μου πουκάμισο
καταδικασμένος από τους δικούς μου θεούς,
τούτες τις πέτρες.
Γ. Σεφέρης, Β’. Μυκήνες, Γυμνοπαιδία
Ως εκσυγχρονισμό περιγράφω το ατομικό και συλλογικό άλλοθι απέναντι στο γεγονός του τέλους της Ιστορίας. Ή αλλιώς, το παυσίπονο εκείνο, που ξεγελά το κορμί και τη συνείδηση απ΄τις βουτιές στο πένθος.

Το αριστεύειν εστί φιλοσοφείν; Not at all

Ιωάννης Παπαναγιώτου
Δεν μου αρέσουν οι άριστοι, οι ήρωες, τα ινδάλματα, όλοι όσοι νομίζουν πως αξίζουν κάτι παραπάνω επειδή αφιέρωσαν όλο το δυναμικό τους για να μάθουν να κλωτσάνε μπάλες, να τραγουδούν δεχόμενοι  πανέρια με γαρίφαλα, να υπερπαράγουν, να πολεμούν τις δυνάμεις του κακού (εννοώ τον Batman), να λύνουν εξισώσεις δέκα διαστάσεων στον τετραδιάστατο κόσμο μας.
Δεν  είναι μόνο ότι δεν έχουν να μου πουν τίποτα, αλλά απαιτούν και από πάνω την από μέρους μου παραδοχή της σπουδαιότητάς τους, και αν όχι οι ίδιοι, το κάνετε εσείς εκ μέρους τους.
Με πάσα ειλικρίνεια, αν μένατε σε αυτό, δεν θα είχα θέμα αλλά πολλοί από εσάς το παρακάνετε  με την λατρεία σας. Τους θεωρείτε ικανούς να αποτελούν πρότυπα!
Συγγνώμη  αλλά θεωρείτε  δεδομένο ότι ο άνθρωπος που πετυχαίνει να αναρριχηθεί στον Όλυμπο μιας δραστηριότητας έχει να μας πει κάτι για τη ζωή έξω από την σαπουνόφουσκα μέσα στην οποία μεγαλουργεί;