ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ

Βιογραφία Δημόκριτου

Ο Δημόκριτος γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης γύρω στα 460 π.χ απο οικογένεια αριστοκρατικής καταγωγής, δημοκρατικών όμως πεποιθήσεων. Τα Άβδηρα, ανατολικά του ποταμού Νέστου στην ακτή της Θράκης, υπήρξαν ιωνική αποικία που ιδρύθηκε το 654 π.χ απο κατοίκους των μικρασιατικών Κλαζομενών. Ήταν η τρίτη πλουσιότερη πόλη της Αθηναϊκης συμμαχίας –έδινε φόρο 15 τάλαντα- και όφειλε τον πλούτο της στην άφθονη παραγωγή σιτηρών και στο γεγονός οτι αποτελούσε λιμάνι για τη διεξαγωγή του εμπορίου με το εσωτερικό της Θράκης. Στα Άβδηρα ο Ξέρξης ξεκούρασε το στρατό του το 480 π.χ κατεβαίνοντας προς την νότια Ελλάδα. Σύμφωνα, μάλιστα, με μια μαρτυρία αυτός που φιλοξένησε τον Ξέρξη στη πόλη ήταν ο πατέρας του Δημόκριτου, αλλά γενικά η ιστορία αυτή θεωρείται απο τους μελετητές ως πλαστή: το ανέκδοτο φαίνεται να προέκυψε απο μια γενικότερη προσπάθεια σύνδεσης της ελληνικής φιλοσοφίας με την Ανατολή, αφού σύμφωνα με αυτό ο Ξέρξης άφησε στον πατέρα του Δημόκριτου κάποιους Μάγους, οι οποίοι υποτίθεται οτι μύησαν τον Δημόκριτο στα μυστικά δόγματα της "φιλοσοφίας" τους.

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Δημόκριτος στο Μικρό διάκοσμο ήταν νέος, όταν ο Αναξαγόρας ήταν γέρος. Με βάση αυτό το στοιχείο η ημερομηνία γεννήσεως που παραδίδει ο Απολλόδωρος (80 Ολυμπιάδα= 460-456 πχ) φαίνεται πιθανότερη απο άλλες χρονολογίες που μας παραδόθηκαν.
Κατά το μοίρασμα της πατρικής περιουσίας ανάμεσα στο Δημόκριτο και τα δύο αδέρφια του ο πρώτος, σύμφωνα με μια μαρτυρία, προτίμησε να λάβει το μικρότερο μερίδιο σε χρήματα (100 τάλαντα). Αυτά τα χρήματα τα ξόδεψε ταξιδεύοντας σε όλο σχεδόν τοτε τον τότε γνωστό κόσμο.

Τα ταξίδια του στην Αίγυπτο, την Περσία και τη Βαβυλώνα θεωρούνται σχεδόν σίγουρα, ενώ τα ταξίδια στην Αιθιοπία και την Ινδία είναι λιγότερο βέβαιο οτι πραγματοποιήθηκαν. Όπως αναφέρει και ο ίδιος (απ.XIV): "Εγώ, λοιπόν περιπλανήθηκα σε περισσότερους τόπους της γης απ’τους ανθρώπους της εποχής μου, ερευνώντας τα πιο μακρινά μέρη, και γνώρισα πάρα πολλές χώρες και κλίματα και άκουσα πάρα πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, αλλά στη σύνθεση σχημάτων που συνοδεύονται απο απόδειξη κανείς ως τώρα δε με ξεπέρασε, ούτε ακόμη και αυτοί απο τους Αιγυπτίους που ονομάζονται Αρπεδονάπτες. Μαζί και με την παραμονή μου σ’αυτούς, έζησα συνολικά οχτώ χρόνια σε ξενη χώρα".
 Στη διάρκεια αυτών των περιπλανήσεων θα πρέπει σίγουρα να επισκέφτηκε τα μεγάλα πνευματικά κέντρα της Ιωνίας, κυρίως την Έφεσο και την Μίλητο, όπου θα γνώρισε απο κοντά τη φιλοσοφία του Θαλή, του Αναξίμανδρου, του Αναξιμένη και του Ηράκλειτου. Στη Μίλητο ίσως να συνάντησε για πρώτη φορά τον άνθρωπο που έμελλε να σημαδέψει την ζωή του, το Λεύκιππο. Απ’αυτό θα πρέπει να διδάχτηκε τη φιλοσοφία του Παρμενίδη, του Εμπεδοκλή, του Πυθαγόρα. Μάλιστα, για τον τελευταίο θα συντάξει ο Δημόκριτος αργότερα ειδική πραγματεία.

Δεν παρέλειψε να επισκεφτεί και ο μεγαλύτερο πνευματικό κεντρό της εποχής του, την Αθήνα, φαίνεται, φαίνεται όμως οτι η παρουσία του απο εκεί πέρασε σχετικά απαρτήρητη. Σύμφωνα με μια εκδοχή αυτό αποτελούσε επιλογή του ίδιου του Δημόκριτου, επειδή ένιωθε μεγάλη περιφρόνηση προς τη δόξα. Η επίσκεψη του Δημόκριτου στη Αθήνα ήταν κάτι το φυσικό, αφού η πόλη αποτελούσε την πνευματική πρωτεύουσα της Ελλάδας, ενώ και τα Άβδηρα ήταν μέλος της Αθηναϊκης συμμαχίας. Ίσως, όμως, η εμπόλεμη κατάσταση, στην οποία βρισκόταν τότε η Αθήνα λόγω του πελοποννησιακού πολέμου, να οδήγησε το Δημόκριτο στην απόφαση να ιδρύσει τη σχολή του στα Άβδηρα.  Πάντως, ο φιλόσοφος σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να περιφρονούσε την Αθήνα, αφου ο ίδιος ήταν δημοκρατικός, ενώ πολλές απο τις απαντήσεις που έδωσε σε φιλοσοφικά προβλήματα υποβάλλουν την εντύπωση οτι γνώριζε καλά την φιλοσοφία του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αντισθένη, του Αρίστιππου και του Αναξαγόρα.

 Όταν ο Δημόκριτος επέστρεψε στα Άβδηρα, αφοσιώθηκε στη διδασκαλία και την συγγραφή των έργων του. Η προκοπή του στη σοφία ήταν τέτοια, ώστε αποκήθηκε Σοφία ή Φιλοσοφία. Ονομάστηκε επίσης Γελασίνος (=ο γελαστός), αφού αντιμετώπιζε τη ζωή πάντα με αισιοδοξία, γαλήνη και καρτερία. Κατά μια εκδοχή ονομάστηκε έτσι, επειδή περιγελούσε τις καθημερινές θλίψεις και ελπίδες που απασχολούσαν τους άλλους ανθρώπους.  Το πιθανότερο, πάντως , είναι ο χαρακτηρισμός του να προέρχεται απο την άποψη οτι η ευθυμίη αποτελεί στόχο για τη ζωή του κάθε ανθρώπου.
 Σύμφωνα με μια άλλη φανταστική ιστορία ο Δημόκριτος αυτοτυφλώθηκε καίγοντας τα μάτια του με την αντανάκλαση του ήλιου πάνω σε μια χάλκινη ασπίδα. Το κίνητρο που δίνοταν γι’αυτήν την πράξη δύσκολα μπορεί να ανταποκρίνεται στις διαθέσεις του ίδιου του φιλοσόφου: ήθελε τάχα να επιδοθεί, απερίσπαστος απο την μαγεία της όρασης, στο στοχασμό και την ερμηνεία των νόμων της φύσης. Αυτή η περιφρόνηση της αίσθησης φαίνεται οτι έχει ως πηγή της την πλατωνική παράδοση παρά την γνήσια διδασκαλία του Δημόκριτου. Ο ίδιος ο φιλόσοφος θεωρούσε πολύτιμες τις εντυπώσεις των αισθήσεων ως πρώτη ύλη για την ερμηνεια της φύσης, αρκεί αυτές οι εντυπώσεις να διυλίζονταν απο την κριτική ικανότητα του ανθρώπινου νου.

Φαίνεται οτι πέθανε σε πολύ προχωρημένη ηλικία, αφου κατατασσόταν στους μακροβιότερους Έλληνες στοχαστές. Διάφορες πηγές παραδίδουν οτι έζησε απο 90 ως και 109 χρόνια. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία του θανάτου του, ωστόσο, να αποδώσουμε διαφορετικα έργα σε διαφορετικές περιόδους της ζωής του, αφου κανένα απο αυτά τα έργα δε σώθηκε ακέραιο. Και για το τελος του φιλοσόφου υπάρχουν διάφοροι θρύλοι. Σύμφωνα με έναν απο αυτούς ήθελε να αυτοκτονήσει, όντας σε βαθια γεράματα, με αποχή απο την τροφή. Επειδή, όμως, ήταν οι ημέρες των Θεσμοφορίων και οι γυναίκες της οικογένειας ήθελαν να τις γιορτάσουν ανεμπόδιστα, τον παρακάλεσαν να αναβάλλει το θάνατό του για λίγες μέρες. Διέταξε τότε να του φέρουν κοντά ένα αγγείο με μέλι (η ζεστά ψωμιά κατά άλλη εκδοχή) και εζησε, ώσπου να περάσουν οι γιορτές, μόνο με τη μυρωδιά του μελιού. Όταν πέρασαν οι μέρες, παραδόθηκε στο θάνατο.