Ελλάδα, η χώρα του Φραντς Κάφκα.Του Θανάση Βασιλείου

Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών με τα αυτάρεσκα επινίκια κομματικά γαβγίσματα, κατά κοινή παραδοχή, δεν ήταν άλλο από  κραυγαλέα απόδειξη της κρίσης του ελληνικού πολιτικού συστήματος εν μέσω της οικονομικής κρίσης – γεγονός που επιτείνει την οικονομική κρίση. Η ίδια κατάσταση, δυστυχώς, φαίνεται πως θα συνεχιστεί σε αυτή τη μοναδική ελληνική πρωτοτυπία μετατροπής του μετεκλογικού σκηνικού σε προεκλογικό τοπίο του Φ. Κάφκα, όπου «ο καθένας θα έχει το δικαίωμα να έχει τη δική του άποψη, αρκεί να συμφωνεί με τη δική μου».

Από την άλλη, οι ίδιες εξελίξεις δείχνουν για πρώτη φορά ότι η ΕΕ έφτιαξε ένα οικοδόμημα που η ίδια δυσκολεύεται τα κατανοήσει και να το διαχειριστεί. Στο εσωτερικό, αν δούμε από μια καθαρά ιστορική οπτική τη διαδρομή των γεγονότων ενός δημόσιου βίου κατακλυσμένου από υποθέσεις σκανδάλων και διαφθοράς που σήμερα εκφράζεται με απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα κόμματα, πέραν του κλασικού δικομματισμού, τότε μπορούμε με σιγουριά να μιλάμε για αυτό που ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχε περιγράψει ως κατάρρευση των κριτηρίων: «Τι είναι όλη αυτή η πορνογραφία που επικρατεί στην πολιτική, στην πνευματική ζωή, τι είναι όλοι αυτοί οι απατεώνες που κυκλοφορούν και προβάλλονται συνεχώς... μιλάμε για την κατάρρευση των κριτηρίων...»

Η αλήθεια είναι ότι οι Έλληνες απέρριψαν την λιτότητα, μια ιδιαίτερα σκληρή οικονομική συνταγή που επεβλήθη από τους διεθνείς πιστωτές. Απέρριψαν, επίσης  το διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο –βλέποντας μάλιστα τις ίντριγκες των ημερών στον αγώνα της συνεχούς θεσιθηρίας. Αλλά αν κάποιος κατηγορεί την Ελλάδα, για ολιγωρίες, καθυστερήσεις, απροθυμίες, κρυφές ατζέντες, διγλωσσίες κλπ., το ίδιο θα μπορούσε να κατηγορήσει την ΕΕ, και κυρίως τους εκφραστές της επίσημης πολιτικής της. Είναι γνωστό πως η δημοσιονομική λιτότητα που επιβάλει το ευρωιερατείο γίνεται αυτοκαταστροφική. «Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι ακολουθήσαμε λάθος δρόμο. Τώρα πρέπει να αλλάξουμε ολόκληρο τον τρόπο σκέψης μας», παραδέχεται μεταξύ άλλων, ο Γάλλος οικονομολόγος, Ζαν Πολ Φιτουσί, σε συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα 'Ιλ Μεσσατζέρο, με την οποία απευθύνει έκκληση στους ισχυρούς της Ευρώπης, υπέρ της Ελλάδας. Ακόμα και στο Βερολίνο εμφανίζονται «αιρετικές» φωνές και προτάσεις περί αλλαγής πλεύσης του πυρήνα των μελών της Ευρωζώνης: η Ευρώπη θα πρέπει να συμβάλλει στην αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι θα πρέπει να βρεθεί μια νέα ισορροπία μεταξύ λιτότητας, ανάπτυξης και  αλληλεγγύης στην Ευρωζώνη. Κι αυτό, γιατί η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ως «πειραματόζωο» για μια «πειθαρχημένη Ευρώπη» στον δημοσιονομικό τομέα.

Και στο εξωτερικό και εντός Ελλάδας η αλήθεια είναι ότι συγκρούονται δύο κόσμοι. Την περασμένη εβδομάδα στο Σίτυ του Λονδίνου, στο συμβολικό κέντρο των διεθνών χρηματοπιστωτικών εταιρειών, μέλη του κινήματος «Occupy London» συγκεντρώθηκαν έξω από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα δράσης του κινήματος και ύστερα από σχετικό κάλεσμα των Ισπανών «Ιndignados». «Κάτω ο καπιταλισμός» και «ο λαός πάνω από τα κέρδη» ήταν τα κυρίαρχα συνθήματα των συγκεντρωμένων. Εδώ, ο λαός αντιστέκεται και πιέζει, ενώ έξω οι δανειστές  φαίνεται πως δρουν, οχυρώνονται και αποφασίζουν.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο θυμός και η αγκυλωμένη σκέψη, ένθεν κακείθεν, δεν συνιστούν πολιτική. Όσες φορές και εάν ψηφίσουν οι Έλληνες κατά της λιτότητας, πιθανώς να μην μπορέσουν να την αποφύγουν. Και οι πολιτικοί, ίσως να μην καταλάβουν ποτέ τις εντολές της ψήφου, «…σαν να έχουν οικειοποιηθεί την αποκαλυπτική ματιά της θεωρίας των συστημάτων, ακολουθούν ξεδιάντροπα ένα καιροσκοπικό σενάριο: ο πραγματισμός τους καθοδηγείται από δημοσκοπήσεις και είναι απαλλαγμένος από κάθε δεοντολογική δέσμευση» (Χάμπερμας). Και οι δανειστές, όσο και αν προσπαθούν να εφαρμόσουν λάθος θεραπεία, πιθανώς να μην μπορέσουν να εισπράξουν τα κεφάλαιά τους, αν πεθάνει ο ασθενής.

Η Ελλάδα δεν μπορεί να βρίσκεται επί μακρόν «ανάμεσα στη Σκύλλα του δανειστή που επέβαλε την ύφεση και στη Χάρυβδη του χάους της μονομερούς αποκήρυξης του χρέους και της εξόδου από το ευρώ», όπως έγραφαν την περασμένη εβδομάδα οι Financial Times. Αυτές οι θεμελιώδεις αντιφάσεις δεν είναι βιώσιμες.

Είναι αλήθεια, όπως έγραφε ο Μαρξ στη 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, πως «οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, όχι όμως όπως τους αρέσει· δε τη δημιουργούν κάτω από περιστάσεις που επιλέγουν οι ίδιοι, αλλά κάτω από δεδομένες προϋπάρχουσες συνθήκες που τους μεταβιβάζονται από το παρελθόν». Αλλά, σήμερα, δεν μπορεί «η παράδοση όλων των νεκρών γενεών να στοιχειώνει σαν εφιάλτης τα μυαλά των ζωντανών». Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι οι θεωρίες σχετικά με τις ευνοϊκές επιπτώσεις της λιτότητας χαρακτηρίζονται από παραφροσύνη, αλλά πεθαίνουν εύκολα γιατί πρόκειται για «θεωρίες-ζόμπι», όπως σημειώνει ο Φιτουσί.
Σίγουρα κάτι άλλο πρέπει να γίνει.