LETS VS EYRO

LETS VS EYRO

Local Exchange Trading Systems – Τοπικά συναλλαγματικά εμπορικά συστήματα

Ο τρόπος να ζεις χωρίς λεφτά

Από τον Χρίστο Λογαρίδη

Τι κάνουν οι άνθρωποι όταν τους χτυπάει η φτώχια και η ανεργία, όταν το μέλλον τους μοιάζει σκοτεινό και τα σκληρά οικονομικά μέτρα, τους πετάνε στο περιθώριο και την απόγνωση? Κάποιοι δανείζονται από τις τράπεζες και μπλέκουν σε μια οικονομική περιπέτεια με τόκους, που τις περισσότερες φορές τους καταδικάζει ακόμα περισσότερο, κάποιοι άλλοι βγαίνουν στην παρανομία και μερικοί αποφασίζουν να ανακαλύψουν έξυπνους τρόπους επιβίωσης, όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και για την κοινωνία που ζουν. Στην Αγγλία, την εποχή των σκληρών μέτρων της Θάτσερ, ολόκληρες πόλεις βιώνουν την περιθωριοποίηση, την φτώχια και η ανεργία είναι ο κανόνας. Τότε εμφανίζονται τα LETS με σκοπό να ανακουφίσουν τους ανθρώπους από τις παρενέργειες των οικονομικών μέτρων της σιδηράς κυρίας

Τα LETS, δηλαδή Local Exchange Trading Systems – Τοπικά συναλλαγματικά εμπορικά συστήματα, είναι μια μορφή συναλλαγής, που όμως δεν τοκίζεται, δεν παράγει κέρδος, αλλά βοηθάει τις τοπικές κοινωνίες να αναπνεύσουν, να ζήσουν και να αναπτυχθούν μέσα σε δύσκολες οικονομικά εποχές. Είναι με λίγα λόγια ένας τρόπος να ζεις και να εργάζεσαι χωρίς λεφτά  Η μυθολογία της εποχής, θέλει αυτά τα συστήματα να έχουν πάρει το όνομα τους από τα πάρτι που διοργάνωναν οι άνεργοι εκείνη την εποχή, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν ψηλά το ηθικό τους. Το σύνθημα lets party που χρησιμοποιούσαν για να αντέξουν τα αδιέξοδα που είχαν εμφανιστεί στις πόλεις τους, αλλά και η προσπάθεια να μαζέψουν κάποια χρήματα μέσα από αυτά τα πάρτι, έγινε ο νονός αυτών των συστημάτων.

Ιστορία

Η ιδέα αυτών των εναλλακτικών συναλλαγματικών συστημάτων, δεν γεννήθηκε όμως  την εποχή της Θάτσερ, αλλά την συναντάμε το 1819 στο Guerney όπου κυκλοφορούν για πρώτη φορά κυβερνητικά μη τοκιζόμενα ομόλογα. Την ίδια χρονολογία, ανάλογα ομόλογα κυκλοφορούν στο Τόκιο και την Σιγκαπούρη. Το εκπληκτικό αυτής της κίνησης που έγινε τότε και ζει μέχρι τις μέρες μας, είναι πως ακόμα και σήμερα, σε αυτές τις περιοχές οι φόροι έχουν κρατηθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το 1930 ένας Γερμανός επιχειρηματίας, ο Siluio Gesell, που ζούσε τότε στην Αργεντινή, επινοεί τέτοια συστήματα συναλλαγών και η μεγάλη επιτυχία που έχουν, κάνει χώρες όπως η Αυστρία, η Σουηδία, ο Καναδάς και η Αμερική να τα εφαρμόσουν και αυτές. Στην πόλη Worgl της Αυστρίας εκείνη την εποχή, αυτά τα συστήματα δημιούργησαν ένα θαύμα. Η πόλη υπέφερε από ανεργία και η εξαφάνιση της από τον χάρτη έμοιαζε αναπόφευκτη. Ο Δήμαρχος της πόλης τότε, έβγαλε στην αγορά 5000 μη τοκιζόμενα ομόλογα που αν δεν τα χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι άμεσα, έχαναν 1% τον μήνα από την αξία τους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι να πληρώνουν γρήγορα τις υποχρεώσεις τους, (ενώ μπορούσαν να πληρώνουν ακόμα και τους φόρους τους με αυτόν τον τρόπο) οι έμποροι έκαναν ιδιαίτερα συμφέρουσες προσφορές και το αποτέλεσμα ήταν μέσα σε ένα χρόνο η ανεργία να πέσει 25%.

Η πόλη άρχισε να ζει μια πραγματική αναγέννηση, φωταγωγήθηκαν οι δρόμοι, χτίστηκαν γέφυρες, κατασκευάστηκαν υπόνομοι και αρδευτικά έργα, ενώ το γενικό εμπόριο που διακινούταν με αυτές τις υπηρεσίες αυξήθηκε κατά 65%.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι αυτά τα μη τοκιζόμενα ομόλογα, ανανεώθηκαν μέσα σε έναν χρόνο 463 φορές, αντίθετα με τα «νόμιμα» που ανανεώθηκαν μόλις 213 φορές. Τα νέα δεν άργησαν να ταξιδέψουν σε ολόκληρη την Αυστρία και αμέσως 300 Αυστριακές πόλεις θέλουν να ακολουθήσουν αυτό το σύστημα. Η Αυστριακή τράπεζα τότε, άρχισε να φοβάται πολύ για την θέση της και πήρε νομικά μέτρα. Τελικά κέρδισε την δίκη και το 1933 αυτά τα μη τοκιζόμενα συστήματα σταματούν στην Αυστρία. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον Καναδά, όπου η πολιτεία της Alberta είχε εκδώσει τέτοια ομόλογα, για να τα σταματήσει όμως η Καναδική τράπεζα με δίκες. Καλύτερη τύχη είχαν αυτά τα συστήματα στην Αργεντινή και ιδιαίτερα στην βόρειο Αργεντινή, στην πολιτεία Salta, όπου φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Μάλιστα το διάστημα 1984 – 86, περνώντας το σύστημα και στα μαγαζιά, η οικονομία της περιοχής ανέβηκε 60%. Ήταν τέτοια η οικονομική άνοδος της περιοχής, που η κυβέρνηση της Αργεντινής αναγκάστηκε να δεχθεί να πληρώνονται ακόμα και οι φόροι με αυτά τα συστήματα. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί, ότι πολλές κυβερνήσεις, όπως η Αγγλική και η Αμερικανική, σε περιόδους κρίσεων και πολέμων, εξέδιδαν τέτοια ομόλογα για να καλύπτουν τις ανάγκες τους, να πληρώνουν τον στρατό κλπ, αλλά αργότερα αυτά τα ομόλογα άρχιζαν να τοκίζονται κανονικά και να παίρνουν άλλες μορφές. 

Lets link U.K.

Μέχρι το 1990 στην Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν πολλά τέτοια τοπικά συστήματα, φυσικά μη κυβερνητικά, που χρησιμοποιούνται από διάφορες ομάδες ανθρώπων, με πολλά, η λιγότερα μέλη η κάθε μια. Υπήρχαν τέτοια συστήματα ακόμα και σε ομάδες 50 μόλις ανθρώπων που συναλλάσσονταν με αυτά μεταξύ τους, ανταλλάσοντας υπηρεσίες. Πολλές τέτοιες ομάδες υπάρχουν και στις μέρες μας, αν και το 1991 η Liz Shephart κατάφερε να ενώσει όλα αυτά τα σωματεία σε ένα εθνικό και δημιούργησε το πρώτο επίσημο σωματείο Lets στον κόσμο. Δημιουργήθηκε καταστατικό, μηχανογράφηση και ότι άλλο χρειάζεται ένας «οικονομικός οργανισμός» στις μέρες μας. Κάποιες μικρές ομάδες όμως, φοβούμενες ότι η μηχανογράφηση θα καθυστερούσε την βοήθεια στα μέλη, λειτουργούν ακόμα αυτόνομα και χωρίς μηχανογράφηση. Την ίδια εποχή, ο Gay Dauncey έγραψε το πρώτο βιβλίο για τα Lets κάνοντας πάρα πολύ κόσμο που δεν γνώριζε την ύπαρξη αυτών των συστημάτων, να ενδιαφερθεί και να ενταχθεί στο σύστημα, με αποτέλεσμα τα μέλη να πληθαίνουν μέρα με την μέρα. Η Liz Shephart, οργανώνοντας όλες αυτές τις ομάδες σε εθνικό επίπεδο, προσπάθησε να καταφέρει και τελικά τα κατάφερε, τα κάτωθι αποτελέσματα.

1)      Να αναπτύξει αποτελεσματικά, κατάλληλα για κάθε περιοχή και λειτουργικά συστήματα Lets

2)      Να παράγει πηγές πολιτισμού, όπως το θέατρο και να δώσει τις κατάλληλες συμβουλές στα μέλη του συστήματος.

3)      Να προωθήσει τα συστήματα Lets ώστε να ενεργοποιήσουν ξανά τοπικές κοινότητες που υπέφεραν από ανεργία και είχαν χάσει την τοπική παραγωγή των αγαθών.

4)      Να βοηθήσει τα τοπικά γκρούπ να κατανοήσουν τους κανόνες του συστήματος, τα πρότυπα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν και την πρακτική των συστημάτων.

5)      Να χειριστεί στρατηγικές, νομικά θέματα, καθώς και διεθνή θέματα που θα προέκυπταν.

Την ίδια άλλωστε στιγμή, το 1990, αυτά τα συστήματα αναπτύσσονται σε όλες τις Αγγλόφωνες χώρες, όπως Αυστραλία, Καναδάς και Αμερική, αλλά εξαπλώνονται σχεδόν και σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και στην Ιαπωνία και την Ινδία.

Η λειτουργία του συστήματος LETS

Η αρχή γίνεται από μια ομάδα ανθρώπων που αποφασίζει να δημιουργήσει ένα σύστημα. Καταγράφει τις ικανότητες των μελών και τις ανάγκες που έχουν. Κάποιος είναι ηλεκτρολόγος, κάποιος είναι υδραυλικός, ζωγράφος, γιατρός και ότι άλλο επάγγελμα υπάρχει στην ομάδα. Κάποιοι από αυτούς όμως, έχουν και αυτοκίνητο και μπορούν να μεταφέρουν ανθρώπους σε διάφορους προορισμούς, η έχουν ελεύθερο χρόνο να προσέξουν το παιδί κάποιου, η ακόμα και να πληρώσουν λογαριασμούς, που κάποιος δεν έχει τον χρόνο να τρέξει να πληρώσει. Όλα αυτά καταγράφονται, όπως και ο χρόνος που μπορεί κάποιος να δώσει τις υπηρεσίες του και κάθε μέλος ξέρει σε ποιόν μπορεί να απευθυνθεί και να ζητήσει μια υπηρεσία. Ένα μέλος μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του το απόγευμα, αν εργάζεται το πρωί, ενώ ένα άλλο εργάζεται βράδι και υπηρετεί το σύστημα το πρωί. Εδώ πρέπει να πούμε, ότι κάθε μονάδα Lets, ισούται με το τοπικό νόμισμα. Στην Αγγλία έχει την αξία της λίρας, στην Αμερική του δολαρίου και στην Ευρώπη του ευρώ. Η διαφορές όμως είναι πολλές. Τα Lets δεν τοκίζονται, δεν παράγουν πληθωρισμό, δεν δίνουν κέρδος. Δεν μπορείς να γίνεις πλούσιος με τα Lets. Για να το καταλάβουμε καλύτερα αυτό, ας υποθέσουμε ότι ένα μέλος του συστήματος, θέλει να πάει στο αεροδρόμιο και καλεί ένα ταξί. Θα πληρώσει ένα ποσό που περιέχει και το κέρδος του αυτοκινητιστή που τον μεταφέρει. Αν όμως καλέσει ένα μέλος του συστήματος Lets, χρεώνεται σε Lets, αλλά μόνο την βενζίνη που έκαψε το αυτοκίνητο, κάτι που γνωρίζουν τα μέλη, γιατί στο βιβλίο που έχουν, αναφέρετε ακόμα και πόση βενζίνη καίει το συγκεκριμένο αυτοκίνητο και θα ανταποδώσει αυτό το ποσό με μια εργασία ανάλογης αξίας, όχι αναγκαστικά σε αυτόν που του πρόσφερε την υπηρεσία, αλλά σε όποιο μέλος του συστήματος έχει ανάγκη τις ικανότητες του. Ας υποθέσουμε ακόμα, ότι μια χήρα γυναίκα που ζει με μια μικρή σύνταξη, έχει πρόβλημα με τα υδραυλικά του σπιτιού της και δεν έχει τα χρήματα να πληρώσει κάποιον υδραυλικό. Έρχεται ένα μέλος του συστήματος και κάνει την δουλειά και η γυναίκα χρεώνεται και θα αποπληρώσει κάνοντας κάποιες δουλειές σε κάποια μέλη του συστήματος. Μπορεί να μαγειρέψει για κάποιους, η να διαβάσει και να προσέξει τα παιδιά κάποιων άλλων. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε, ότι κάθε υπηρεσία έχει διαφορετική αξία. Όταν καλέσεις κάποιον να βάψει το σπίτι σου, η να φτιάξει μια βλάβη στο αυτοκίνητο σου, δεν την ξεχρεώνεις με το να προσέξεις μια ώρα το παιδί κάποιου.

Με τα Lets, απλά κρατάς ζωντανό το εισόδημα σου, δεν πληρώνεις το κέρδος που θέλουν οι επαγγελματίες και φυσικά εξαφανίζεις από την ζωή σου, όλους τους κρυφούς και φανερούς φόρους που υπάρχουν παντού. Μια πρόσφατη Γερμανική έρευνα, έδειξε ότι οι φόροι που κρύβονται παντού, φτάνουν στο 75% του ενοικίου που πληρώνουμε για ένα καλό σπίτι. Άλλες έρευνες αναφέρουν ότι αν μπορούσε το 0,3 από τους τόκους που εισπράτουν οι τράπεζες, να επιστραφεί στους ανθρώπους, θα είχαμε μια τρομερή ανάπτυξη από μικρές βιώσιμες επιχειρήσεις, που θα έκαναν πολλές περιοχές που τώρα χάνονται από την μετανάστευση, να ζουν και να αναπτύσσονται παραγωγικά. Μια άλλη έρευνα, έδειξε ότι 30.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο μόνο από πείνα, σαν αποτέλεσμα της οικονομίας όπως λειτουργεί. Στο σύστημα Lets μπορείς να μπεις χωρίς κανένα κεφάλαιο, μπορείς να ξεκινήσεις από το μηδέν. Τα Lets δεν εκδίδονται από κάποια τράπεζα, αλλά από το ίδιο το άτομο κατά την διαδικασία της συναλλαγής και του εμπορίου. Αυτό κάνει τα Lets να ξεχωρίζουν από όλες τις άλλες μορφές συναλλαγής. Στην πραγματικότητα έχεις ένα μπλοκάκι που καταγράφεται πόσα Lets κοστίζουν οι υπηρεσίες που προσφέρεις και που δέχεσαι  και αυτό μετά, μεταφέρετε και καταγράφεται στην «τράπεζα» του συστήματος. Το σύστημα είναι ένας τέλειος ενδιάμεσος μεταξύ της προμήθειας υπαρκτών αγαθών και της ζήτησης. Τα μέλη σε τακτά χρονικά διαστήματα, κάνουν συνελεύσεις για διάφορα θέματα και έχουν το δικαίωμα να διαγράψουν κάποιο μέλος, αν αυτό δεν ανταποδίδει τις υπηρεσίες που δέχεται.

Πρέπει ακόμα να αναφερθεί, ότι το Lets δεν ανταλλάσετε με χρήματα. Όσοι χρησιμοποιούν το σύστημα, δεν αφήνουν το τοπικό νόμισμα και τις δουλειές τους, αλλά έχουν έναν παράλληλο δρόμο, που βοηθάει το εισόδημα τους και στην πράξη είναι σαν να γίνεται μεγαλύτερο.

Το Lets στην πράξη

Οι άνθρωποι που ζουν μέσα σε αυτό το σύστημα, υποστηρίζουν ότι εκτός από την βοήθεια που έχουν οι άνθρωποι, το σύστημα βοηθάει πολύ και το περιβάλλον. Κάνοντας τις τοπικές κοινωνίες να παράγουν τα δικά τους αγαθά, γλυτώνουν την άσκοπη μεταφορά προϊόντων και την μόλυνση που συνεπάγεται, ενώ προστατεύεται το τοπικό νόμισμα, γιατί οι κάτοικοι ξέρουν ακριβώς τι αγαθά έχουν και δεν υπάρχουν μεγάλες εισαγωγές. Στην Νότια Αγγλία μάλιστα, στο νησί Άσκοτ, οι κάτοικοι ζουν σχεδόν αποκλειστικά με το σύστημα Lets. Όμως συναντάμε πια αυτό το σύστημα ακόμα και στις μεγαλύτερες πόλεις, μιλάμε δηλαδή για ένα φαινόμενο που πλέον δεν αφορά μόνο κάποιες τοπικές κοινωνίες, αλλά ολόκληρες χώρες. Όλο και περισσότερα μαγαζιά στις μεγάλες πόλεις δέχονται πλέον τα Lets, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την γιγάντωση του συστήματος και τρανό παράδειγμα είναι τα super market Tesko, μια τεράστια αλυσίδα σε όλη την Αγγλία, που δέχεται να πληρώνεται με Lets. Η διαφορά που υπάρχει εδώ, είναι ότι τα αγαθά που αγοράζεις, σου κοστίζουν όσο κοστίζουν και με το νόμισμα της χώρας. Δεν γλιτώνεις με λίγα λόγια τον φόρο, αλλά τον πληρώνεις σε Lets αντί για euro. Σύμφωνα με την παγκόσμια τράπεζα και τον Poul Volker, πρώην πρόεδρο του Αμερικανικού ομοσπονδιακού αποθέματος, είναι πιο εύκολο να βγάλεις χρήματα με «χαρτί που κυνηγάει χαρτί», παρά να επενδύσεις σε αγαθά και υπηρεσίες. Αυτό ακριβώς είναι που δεν θέλουν τα μέλη του Lets. Υποστηρίζουν και ίσως όχι άδικα, ότι ο κόσμος έχει παρασυρθεί από την αξία του χρήματος για το χρήμα και ξεχνάει τις υπηρεσίες για τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα συνολικά. Το κεφάλαιο είναι εκτός ελένχου τοπικά και παγκόσμια και θα έπρεπε λένε, να γυρίσουμε στις πραγματικές αξίες των υπηρεσιών και των αγαθών που παράγουμε. Ο άκρατος ανταγωνισμός οδηγεί τον πλανήτη σε αδιέξοδα και αδυνατεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα και τα προβλήματα του κόσμου. Κάθε μέρα σχεδόν, σε κάποιο μέρος στον πλανήτη, ζούμε και από ένα οικονομικό κράχ. Παρακολουθούμε  το ψηφιακό χρήμα να πηγαίνει από την μια οθόνη κάποιου υπολογιστή στην άλλη, χρήμα που στην ουσία δεν υπάρχει και μπορεί ανά πάσα στιγμή να καταρρεύσει ολόκληρο το οικονομικό σύστημα. Κανένας δεν μπορεί να το ελένξει και όλοι οι οικονομικοί μάνατζερ είναι νευρικοί και αναρωτιούνται αν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Οι άνθρωποι του Lets, δεν υποστηρίζουν ότι βρήκαν το φάρμακο για κάθε αρρώστια του πλανήτη, αλλά πιστεύουν ότι με το σύστημα τους, δίνουν εργασία και πόρους στις τοπικές οικονομίες χωρίς να χρειάζονται εξωτερικά κεφάλαια,  καθώς και αναζωογώνιση τοπικών προϊόντων για τις τοπικές ανάγκες.

Πρέπει τέλος να αναφέρουμε, ότι υπάρχει καταστατικό που κάθε μέλος μπορεί να έχει, γίνονται συνελεύσεις και κάθε άλλη νόμιμη ενέργεια που έχει κάθε σωματείο και τέλος, κάθε μέλος έχει μια ψήφο. Απαγορεύεται να γίνει κερδοφόρος επιχείρηση και κανένα μέλος δεν πρέπει να κερδίσει μέσα από αυτή την διαδικασία. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρούν κάποιον τρόπο να καταφέρουν να φορολογήσουν αυτό το σύστημα, αλλά οι άνθρωποι που το έφτιαξαν, έχοντας την πείρα από παλαιότερες προσπάθειες, καλύφθηκαν νομικά σαν αστικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και έκαναν εφοριακούς, τραπεζικούς και πολιτικούς να τραβάνε τα μαλλιά τους. Το κράτος μπορεί να φορολογήσει μόνο τον μισθό των ανθρώπων που έχουν αναλάβει την μηχανογράφηση του συστήματος και κάποιες άλλες εργασίες, όπως τα έντυπα που εκδίδονται. Ένα κόστος όμως που καλύπτεται από την συνδρομή των μελών, που ανέρχεται από 2,5 – 10 λίρες.

Στην Ελλάδα δεν έχει αναφερθεί, η τουλάχιστον δεν γνωρίζω αν έγινε ποτέ μια τέτοια προσπάθεια, αλλά με την φτώχια και την ανεργία που βλέπω γύρω μου, καλό είναι να μην παραξενευτεί ο υπουργός οικονομίας, αν μια μέρα δούμε και εδώ να αναπτύσσονται τέτοια συστήματα.