Μηνάς Αζίλογλου
Από τα τέλη της δεκαετίας του '60, ο Στέλιος Ράμφος εργάζεται στην κατεύθυνση μιας Ερμηνευτικής του Ελληνισμού.
Όπως μαρτυρεί ο ίδιος στο Αυτοσχόλιό του (1978-Ιθακη και Ιθαγένεια, Αρμός) η εργασία του έχει διττό χαρακτήρα.
Αφενός μεν, χαρτογραφεί την πνευματικότητα που ζωοποιεί και νοηματοδοτεί την πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα ως την σύγχρονη εποχή, καταγράφοντας τις μορφές του ελληνικού πολιτισμού στην πορεία της ιστορίας και το πνεύμα που τις "μορφώνει" δίνοντας ταυτόχρονα και τον λόγο της υπάρξεως.
Καρπός αυτής της εργασίας είναι μία εις βάθος μελέτη των βαθύτερων πνευματικών στρωμάτων της ελληνικής ψυχής, του τρόπου με τον οποίο εισέρχεται και προσεγγίζει τον κόσμο και την πραγματικότητα.
Από τις ερευνές του στο Παρίσι (1969-1974, Φιλοσοφία Ποιητική, Αρμός) είχε ήδη επισημάνει με σαφήνεια πως η νεοελληνική ψυχή διχάζεται στη σύγχρονη κοινωνία, μεταξύ των εσχατολογικών της οραμάτων (που ριζώνουν στη μακραίωνη Ορθόδοξη Παράδοση) και των πρακτικών σκοπών του παρόντος ιστορικού βίου.
Με δύο λόγια αυτή η ψυχή βιώνει τον εσωτερικό διχασμό των καθημερινών σκοπών της ζωής με το νόημα της ύπαρξης, διχασμό που εκτείνεται και στην νεοελληνική κοινωνία.
Όπως μαρτυρεί ο ίδιος στο Αυτοσχόλιό του (1978-Ιθακη και Ιθαγένεια, Αρμός) η εργασία του έχει διττό χαρακτήρα.
Αφενός μεν, χαρτογραφεί την πνευματικότητα που ζωοποιεί και νοηματοδοτεί την πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα ως την σύγχρονη εποχή, καταγράφοντας τις μορφές του ελληνικού πολιτισμού στην πορεία της ιστορίας και το πνεύμα που τις "μορφώνει" δίνοντας ταυτόχρονα και τον λόγο της υπάρξεως.
Καρπός αυτής της εργασίας είναι μία εις βάθος μελέτη των βαθύτερων πνευματικών στρωμάτων της ελληνικής ψυχής, του τρόπου με τον οποίο εισέρχεται και προσεγγίζει τον κόσμο και την πραγματικότητα.
Από τις ερευνές του στο Παρίσι (1969-1974, Φιλοσοφία Ποιητική, Αρμός) είχε ήδη επισημάνει με σαφήνεια πως η νεοελληνική ψυχή διχάζεται στη σύγχρονη κοινωνία, μεταξύ των εσχατολογικών της οραμάτων (που ριζώνουν στη μακραίωνη Ορθόδοξη Παράδοση) και των πρακτικών σκοπών του παρόντος ιστορικού βίου.
Με δύο λόγια αυτή η ψυχή βιώνει τον εσωτερικό διχασμό των καθημερινών σκοπών της ζωής με το νόημα της ύπαρξης, διχασμό που εκτείνεται και στην νεοελληνική κοινωνία.
Αφετέρου δε, ερευνά μέσα από την προσεκτική μελέτη του πλατωνικού έργου (Φιλοσοφία Ποιητική) το ίδιον του ελληνικού πνεύματος, με σκοπό αντιπαραβάλλοντάς το, την βαθύτερη κατανόηση και διαύγεστερη κριτική της σύγχρονης κοινωνίας και πολιτισμού.
Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται αναχρονιστικό και ελληνοκεντρικό.
Τί το ουσιαστικό μπορεί να προσφέρει στην κατανόηση του σύγχρονου κόσμου, η πλατωνική μελέτη και η αντιπαραβολή με το ελληνικό πνεύμα?
Μια προσεκτικότερη μελέτη του προγραμματικού κειμένου του Ράμφου "Τόπος Υπερουράνιος" (Τριώδιον-Αρμός) διαυγάζει το νόημα της "Ελλάδας" και του ελληνικού πνεύματος που λειτουργεί ως "μέτρο" για την αποτίμηση του σύγχρονου κόσμου.
Η "Ελλάδα" δεν είναι, για τον Ράμφο, γεωγραφικός προσδιορισμός, είναι ο νοητός τόπος των πλατωνικών ιδεών.
Πρόκειται για τον κόσμο του πνεύματος, τις ιδέες ως ζώσες, δυναμικές πραγματικότητες, που λειτουργούν ως αρχέτυπα, ως οδηγητικοί προορισμοί, προσανατολίζοντας την ανθρώπινη πράξη στον κόσμο του νοήματος και δίνοντας, μέσα από τη μοναδικότητα της δημιουργίας, ενότητα στην ύπαρξη.
Η ζήτηση του στοχασμού του Στέλιου Ράμφου έχει ως πρωταρχικό αντικείμενο, το καθ' ημάς υποκείμενο, τον δημιουργικό και υπεύθυνο άνθρωπο, καθώς επίσης και μια κοινωνία ελευθερίας και δικαιοσύνης (η οποία μετά το '90 πήρε ως αίτημα την σαφέστερη μορφή μιας σύγχρονης κοινωνίας πολιτών).
Η στρατηγική του είναι ερμηνευτική με σαφές "θεραπευτικό" περιεχόμενο.
Τον πυρήνα της ερμηνευτικής του Ράμφου υποβαστάζει η πλατωνική διάκριση μορφής- περιεχομένου (Αιώνια Παιδιά-Φιλοσοφία Ποιητική).
Σ' αυτή τη διάκριση βασίζει το στοχασμό του για την παράδοση και την ιστορική δημιουργία.
Η παράδοση δεν είναι παράδοση-συντήρηση της μορφής, αλλά αντιθέτως παράδοση του πνεύματος ως ζωοποιού λόγου κανούργιων μορφών σε μια αέναη δημιουργία.
Από τη δεκαετία του '70 η προσπάθεια του φιλοσόφου θα πάρει τη μορφή συνθέσεως της ζωντανής παράδοσης με το ιστορικό παρόν.
Σκοπός της "θεραπευτικής" ερμηνευτικής του Ράμφου είναι η υπέρβαση του διχασμού πρακτικών σκοπών-νοήματος της υπάρξεως σ' ένα καινούργιο χρόνο.
Βρισκόμαστε στον πυρήνα της ερμηνευτικής του φιλοσόφου.
Στο Υστερόγραφο (1974-1977) του "Φιλοσοφία Ποιητική" έχουμε μία πρώτη διαύγαση της βαθύτερης χειρονομίας του Ράμφου.
Απώτερος στόχος της ερμηνευτικής του είναι η παραγωγή διάρκειας, η απελευθέρωση του εγκλωβισμένου παρελθόντος χρόνου στο ζωντανό παρόν και το άνοιγμα στο μέλλον των δυνατοτήτων.
Η "τεχνική" αυτή εφαρμόζεται τόσο στη νεοελληνική ψυχή, όσο και στη μελέτη της κοινωνίας.
Ο διχασμός της ψυχής του Νεοέλληνα οφείλεται, σε τελική ανάλυση, σε στιβάδες εγκλωβισμένου χρόνου που δημιουργούν τα ξέψυχα, απολιθωμένα σύμβολα, σύμβολα που "κλείνουν" τον ορίζοντα του νοήματος σε δεδομένες σημασίες και εμποδίζουν τη δημιουργία στο ιστορικό παρόν.
Η νεοελληνική κοινωνία, από την άλλη, διχάζεται εξαιτίας της υιοθέτησης της "μορφής" του νεωτερικού κόσμου με την ελευθερία των δικαιωμάτων και της συντήρησης θεσμών εγκλωβισμένων σε στατική χρονικότητα.
Η αποδοχή της νεωτερικότητας και των "αγαθών" της από τη μία και η απουσία αυτόνομου και υπεύθυνου υποκειμένου και σύγχρονων θεσμών από την άλλη, είναι η βασική αιτία της "σχιζοφρένειας" της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Υπό το φως των ανωτέρω μπορούμε, νομίζω, να προσεγγίσουμε τα αδιέξοδα που γέννησε 'η/και αντιμετώπισε η σκέψη του, καθώς και την "στρόφη" μετά το '90 σε μία πιο προσεκτική μελέτη της ανθρωπολογικής παραμέτρου των πνευματικών κατηγοριών.
Κατ' αρχάς η μορφή της επιχειρηματολογίας του Ράμφου, δεν έχει να κάνει με τον αναλυτικό, αποδεικτικό λόγο, αλλά, αντιθέτως, αναπτύσσεται "σπειροειδώς" διαστελλόμενη από σημασία σε σημασία.
Σκοπός του φιλοσόφου είναι ο λόγος να μην εγκλωβίζεται στα πράγματα και τον χρόνο τους, αλλά να ανάγεται στον πνευματικό λόγο της υπάρξεως που λειτουργεί ως αρχή και τέλος μαζί, παράγοντας την διάρκεια εφόσον δε χάνεται η επαφή με το ζωντανό παρόν.
Με άλλα λόγια πρόκειται για ζωντανό λόγο, ψυχαγωγό (με την πλατωνική σημασία), η μέθεξη του οποίου προσανατολίζει τα πράγματα προς το νόημα τους, ως πνευματικό προορισμό, ενώνοντας την διασπασμένη (στα πράγματα και τις εντυπώσεις τους) ψυχή του αναγνώστη.
Το κομβικό σημείο στα προηγούμενα είναι η επαφή με το ζωντανό παρόν, η οποία όταν επιτυγχάνεται παράγει την διάρκεια με τα "θεραπευτικά" (συνθετικά) για την ψυχή και την κοινωνία αποτελέσματα.
Στα κείμενα του '80, ο Ράμφος στην προσπάθειά του να ανατάξει ερμηνευτικά την παράδοση και να πετύχει δημιουργική σύνθεση με το ιστορικό παρόν, εγκλωβίστηκε στην ανιστορική παγχρονία των συμβόλων της Ορθόδοξης Παράδοσης.
Μπορεί να ήθελε να δώσει διέξοδο του παρελθόντος στο ενεργό παρόν και να επιτύχει έτσι άνοιγμα στο μέλλον, όμως χωρίς ανθρωπολογικές κατηγορίες και εργαλεία που θα απελευθέρωναν τον εγκλωβισμένο σε στατικά σύμβολα χρόνο, δίνοντας διέξοδο στο παρόν και βαθύτερη κατανόηση, αυτό που τελικά κατάφερε ήταν να παγιδευτεί η ερμηνευτική του και το ζητούμενο υποκείμενο στον επαναληπτικό χρόνο της αποπετρωμένης παράδοσης.
Επαναλαμβάνω, χωρίς στοχασμό για το σύγχρονο αυτοκαθοριζόμενο υποκείμενο και με ελλιπή ανθρωπολογικά εργαλεία, η εγκλωβισμένη χρονικότητα ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να "καταπιεί" το ζωντανό παρόν, να το υποτάξει στα δεδομένα νοήματα και αντί δημιουργικής ερμηνευτικής να παραγάγει παράδοξα σχήματα σαν την "δημιουργική απολογητική" στην πραγμάτευση της διαμάχης Παλαμά-Βαρλαάμ στο "Ιλαρόν Φως Του Κόσμου". (Αρμός-1990).
Χωρίς ανθρωπολογική "επεξεργασία" των κατηγοριών, η μεσαιωνική παγχρονία έφερνε στη επιφάνεια ένα παρελθόν που "έπνιγε" το παρόν και "έκλεινε" το μέλλον σε δεδομένες σημασίες και παθητικότητα, παράγοντας αντί της ζητούμενης δημιουργικής διάρκειας, μία "διάρκεια" επανάληψης του δεδομένου νοήματος.
Είναι φυσικό κάτι τέτοιο να είχε και επιπτώσεις και στην "όραση" του Ράμφου ως προς την εκάστοτε βαθύτερη πραγματικότητα που ερμήνευε.
Ως γνήσιος πλατωνιστής, λειτουργεί στην ερμηνευτική του με την δυναμική διάκριση φαινομένου-ουσίας (βαθύτερης, ενεργής πραγματικότητας).
Σ' αυτή την εργασία παίζει σημαίνοντα ρόλο η ανθρωπολογική σπουδή, κάνοντας διαυγέστερη την "όραση" του φιλοσόφου ως προς το τί είναι ουσιώδες και τί επουσιώδες (σεμβεβηκός) στο εκάστοτε ερευνώμενο αντικείμενο.
Για παράδειγμα, στη "Μελέτη Θανάτου" (1980-Τρώδιον, Αρμός) ο Ράμφος αντιδρώντας σε μία κοινωνία που "καταλάβαινε" μόνο από δικαιώματα και όχι και από υποχρεώσεις, διατυπώνει έναν συγκεχυμένο λόγο για τη νεωτερική κοινωνία, συγχέοντας τη συστατική-δυναμική συνθήκη της νεωτερικότητας με την παθολογία της.
'Η μάλλον για την ακρίβεια με την παθογένεια μιας κοινωνίας με το ένα πόδι στη παραδοσιακή ιεραρχική μορφή και το άλλο στη νεωτερικότητα.
Ελλείψει ανθρωπολογικών κατηγοριών και σαφούς προτάσεως για το σύγχρονο υποκείμενο, ο στοχασμός του παγιδεύτηκε στα άκαμπτα σχήματα αντίδρασης στην παθολογία της νεωτερικότητας, ενώ στο μετά το '90 φιλοσοφικό του έργο η καλλιέργεια του ανθρωπολογικού στοχασμού τον οδήγησε σε ελαστικότερες και λεπτότερες διακρίσεις ανάμεσα στις παθογένειες της σύγχρονης εποχής και στην ουσιαστική-δυναμική πραγματικότητα του κόσμου που μας περιβάλλει με το φως και τη σκιά της.
Με τον "Καημό Του Ενός" (Αρμός, 2000), "Το Μυστικό Του Ιησού (Αρμός, 2006) και το "Αδιανόητο Τίποτα (Αρμός, 2010), ο Ράμφος έχει πραγματοποιήσει μία πρώτη χαρτογράφηση του θεμελιώδους επιστημονικού πεδίου για την αυτοσυνειδησία του Νεοέλληνα και της κοινωνίας μας.
Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται αναχρονιστικό και ελληνοκεντρικό.
Τί το ουσιαστικό μπορεί να προσφέρει στην κατανόηση του σύγχρονου κόσμου, η πλατωνική μελέτη και η αντιπαραβολή με το ελληνικό πνεύμα?
Μια προσεκτικότερη μελέτη του προγραμματικού κειμένου του Ράμφου "Τόπος Υπερουράνιος" (Τριώδιον-Αρμός) διαυγάζει το νόημα της "Ελλάδας" και του ελληνικού πνεύματος που λειτουργεί ως "μέτρο" για την αποτίμηση του σύγχρονου κόσμου.
Η "Ελλάδα" δεν είναι, για τον Ράμφο, γεωγραφικός προσδιορισμός, είναι ο νοητός τόπος των πλατωνικών ιδεών.
Πρόκειται για τον κόσμο του πνεύματος, τις ιδέες ως ζώσες, δυναμικές πραγματικότητες, που λειτουργούν ως αρχέτυπα, ως οδηγητικοί προορισμοί, προσανατολίζοντας την ανθρώπινη πράξη στον κόσμο του νοήματος και δίνοντας, μέσα από τη μοναδικότητα της δημιουργίας, ενότητα στην ύπαρξη.
Η ζήτηση του στοχασμού του Στέλιου Ράμφου έχει ως πρωταρχικό αντικείμενο, το καθ' ημάς υποκείμενο, τον δημιουργικό και υπεύθυνο άνθρωπο, καθώς επίσης και μια κοινωνία ελευθερίας και δικαιοσύνης (η οποία μετά το '90 πήρε ως αίτημα την σαφέστερη μορφή μιας σύγχρονης κοινωνίας πολιτών).
Η στρατηγική του είναι ερμηνευτική με σαφές "θεραπευτικό" περιεχόμενο.
Τον πυρήνα της ερμηνευτικής του Ράμφου υποβαστάζει η πλατωνική διάκριση μορφής- περιεχομένου (Αιώνια Παιδιά-Φιλοσοφία Ποιητική).
Σ' αυτή τη διάκριση βασίζει το στοχασμό του για την παράδοση και την ιστορική δημιουργία.
Η παράδοση δεν είναι παράδοση-συντήρηση της μορφής, αλλά αντιθέτως παράδοση του πνεύματος ως ζωοποιού λόγου κανούργιων μορφών σε μια αέναη δημιουργία.
Από τη δεκαετία του '70 η προσπάθεια του φιλοσόφου θα πάρει τη μορφή συνθέσεως της ζωντανής παράδοσης με το ιστορικό παρόν.
Σκοπός της "θεραπευτικής" ερμηνευτικής του Ράμφου είναι η υπέρβαση του διχασμού πρακτικών σκοπών-νοήματος της υπάρξεως σ' ένα καινούργιο χρόνο.
Βρισκόμαστε στον πυρήνα της ερμηνευτικής του φιλοσόφου.
Στο Υστερόγραφο (1974-1977) του "Φιλοσοφία Ποιητική" έχουμε μία πρώτη διαύγαση της βαθύτερης χειρονομίας του Ράμφου.
Απώτερος στόχος της ερμηνευτικής του είναι η παραγωγή διάρκειας, η απελευθέρωση του εγκλωβισμένου παρελθόντος χρόνου στο ζωντανό παρόν και το άνοιγμα στο μέλλον των δυνατοτήτων.
Η "τεχνική" αυτή εφαρμόζεται τόσο στη νεοελληνική ψυχή, όσο και στη μελέτη της κοινωνίας.
Ο διχασμός της ψυχής του Νεοέλληνα οφείλεται, σε τελική ανάλυση, σε στιβάδες εγκλωβισμένου χρόνου που δημιουργούν τα ξέψυχα, απολιθωμένα σύμβολα, σύμβολα που "κλείνουν" τον ορίζοντα του νοήματος σε δεδομένες σημασίες και εμποδίζουν τη δημιουργία στο ιστορικό παρόν.
Η νεοελληνική κοινωνία, από την άλλη, διχάζεται εξαιτίας της υιοθέτησης της "μορφής" του νεωτερικού κόσμου με την ελευθερία των δικαιωμάτων και της συντήρησης θεσμών εγκλωβισμένων σε στατική χρονικότητα.
Η αποδοχή της νεωτερικότητας και των "αγαθών" της από τη μία και η απουσία αυτόνομου και υπεύθυνου υποκειμένου και σύγχρονων θεσμών από την άλλη, είναι η βασική αιτία της "σχιζοφρένειας" της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Υπό το φως των ανωτέρω μπορούμε, νομίζω, να προσεγγίσουμε τα αδιέξοδα που γέννησε 'η/και αντιμετώπισε η σκέψη του, καθώς και την "στρόφη" μετά το '90 σε μία πιο προσεκτική μελέτη της ανθρωπολογικής παραμέτρου των πνευματικών κατηγοριών.
Κατ' αρχάς η μορφή της επιχειρηματολογίας του Ράμφου, δεν έχει να κάνει με τον αναλυτικό, αποδεικτικό λόγο, αλλά, αντιθέτως, αναπτύσσεται "σπειροειδώς" διαστελλόμενη από σημασία σε σημασία.
Σκοπός του φιλοσόφου είναι ο λόγος να μην εγκλωβίζεται στα πράγματα και τον χρόνο τους, αλλά να ανάγεται στον πνευματικό λόγο της υπάρξεως που λειτουργεί ως αρχή και τέλος μαζί, παράγοντας την διάρκεια εφόσον δε χάνεται η επαφή με το ζωντανό παρόν.
Με άλλα λόγια πρόκειται για ζωντανό λόγο, ψυχαγωγό (με την πλατωνική σημασία), η μέθεξη του οποίου προσανατολίζει τα πράγματα προς το νόημα τους, ως πνευματικό προορισμό, ενώνοντας την διασπασμένη (στα πράγματα και τις εντυπώσεις τους) ψυχή του αναγνώστη.
Το κομβικό σημείο στα προηγούμενα είναι η επαφή με το ζωντανό παρόν, η οποία όταν επιτυγχάνεται παράγει την διάρκεια με τα "θεραπευτικά" (συνθετικά) για την ψυχή και την κοινωνία αποτελέσματα.
Στα κείμενα του '80, ο Ράμφος στην προσπάθειά του να ανατάξει ερμηνευτικά την παράδοση και να πετύχει δημιουργική σύνθεση με το ιστορικό παρόν, εγκλωβίστηκε στην ανιστορική παγχρονία των συμβόλων της Ορθόδοξης Παράδοσης.
Μπορεί να ήθελε να δώσει διέξοδο του παρελθόντος στο ενεργό παρόν και να επιτύχει έτσι άνοιγμα στο μέλλον, όμως χωρίς ανθρωπολογικές κατηγορίες και εργαλεία που θα απελευθέρωναν τον εγκλωβισμένο σε στατικά σύμβολα χρόνο, δίνοντας διέξοδο στο παρόν και βαθύτερη κατανόηση, αυτό που τελικά κατάφερε ήταν να παγιδευτεί η ερμηνευτική του και το ζητούμενο υποκείμενο στον επαναληπτικό χρόνο της αποπετρωμένης παράδοσης.
Επαναλαμβάνω, χωρίς στοχασμό για το σύγχρονο αυτοκαθοριζόμενο υποκείμενο και με ελλιπή ανθρωπολογικά εργαλεία, η εγκλωβισμένη χρονικότητα ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να "καταπιεί" το ζωντανό παρόν, να το υποτάξει στα δεδομένα νοήματα και αντί δημιουργικής ερμηνευτικής να παραγάγει παράδοξα σχήματα σαν την "δημιουργική απολογητική" στην πραγμάτευση της διαμάχης Παλαμά-Βαρλαάμ στο "Ιλαρόν Φως Του Κόσμου". (Αρμός-1990).
Χωρίς ανθρωπολογική "επεξεργασία" των κατηγοριών, η μεσαιωνική παγχρονία έφερνε στη επιφάνεια ένα παρελθόν που "έπνιγε" το παρόν και "έκλεινε" το μέλλον σε δεδομένες σημασίες και παθητικότητα, παράγοντας αντί της ζητούμενης δημιουργικής διάρκειας, μία "διάρκεια" επανάληψης του δεδομένου νοήματος.
Είναι φυσικό κάτι τέτοιο να είχε και επιπτώσεις και στην "όραση" του Ράμφου ως προς την εκάστοτε βαθύτερη πραγματικότητα που ερμήνευε.
Ως γνήσιος πλατωνιστής, λειτουργεί στην ερμηνευτική του με την δυναμική διάκριση φαινομένου-ουσίας (βαθύτερης, ενεργής πραγματικότητας).
Σ' αυτή την εργασία παίζει σημαίνοντα ρόλο η ανθρωπολογική σπουδή, κάνοντας διαυγέστερη την "όραση" του φιλοσόφου ως προς το τί είναι ουσιώδες και τί επουσιώδες (σεμβεβηκός) στο εκάστοτε ερευνώμενο αντικείμενο.
Για παράδειγμα, στη "Μελέτη Θανάτου" (1980-Τρώδιον, Αρμός) ο Ράμφος αντιδρώντας σε μία κοινωνία που "καταλάβαινε" μόνο από δικαιώματα και όχι και από υποχρεώσεις, διατυπώνει έναν συγκεχυμένο λόγο για τη νεωτερική κοινωνία, συγχέοντας τη συστατική-δυναμική συνθήκη της νεωτερικότητας με την παθολογία της.
'Η μάλλον για την ακρίβεια με την παθογένεια μιας κοινωνίας με το ένα πόδι στη παραδοσιακή ιεραρχική μορφή και το άλλο στη νεωτερικότητα.
Ελλείψει ανθρωπολογικών κατηγοριών και σαφούς προτάσεως για το σύγχρονο υποκείμενο, ο στοχασμός του παγιδεύτηκε στα άκαμπτα σχήματα αντίδρασης στην παθολογία της νεωτερικότητας, ενώ στο μετά το '90 φιλοσοφικό του έργο η καλλιέργεια του ανθρωπολογικού στοχασμού τον οδήγησε σε ελαστικότερες και λεπτότερες διακρίσεις ανάμεσα στις παθογένειες της σύγχρονης εποχής και στην ουσιαστική-δυναμική πραγματικότητα του κόσμου που μας περιβάλλει με το φως και τη σκιά της.
Με τον "Καημό Του Ενός" (Αρμός, 2000), "Το Μυστικό Του Ιησού (Αρμός, 2006) και το "Αδιανόητο Τίποτα (Αρμός, 2010), ο Ράμφος έχει πραγματοποιήσει μία πρώτη χαρτογράφηση του θεμελιώδους επιστημονικού πεδίου για την αυτοσυνειδησία του Νεοέλληνα και της κοινωνίας μας.
πηγή: Αντίφωνο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου