Οι δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις στη χώρα μας και τη Γαλλία, τουλάχιστον, φέρνουν στο πολιτικό και κοινωνικό προσκήνιο με πιεστικό τρόπο το ζήτημα της «ιδιότητας του πολίτη». Αν μʼ αυτήν την «ιδιότητα» κλείνουν και δεν ανοίγουν τα σύνορα, τότε περιορίζεται εντός των εθνικών κρατών όσων ως υπήκοοί τους τη διαθέτουν. Αν, αντίθετα, έχει ως δυνητικό όριο τον πλανήτη και το σύμπαν, τότε κάνουμε λόγο για πολίτες των κόσμων του κόσμου μας. Στην πρώτη περίπτωση καθορίζουν κυρίως οι εξουσιαστές το περιεχόμενό της, με νομικές πράξεις που στο όνομα της «δημοκρατίας» προσδιορίζουν τον «ξένο» ως «εχθρό» της και επομένως νομιμοποιούν την άσκηση βίας εναντίον του. Το “Citizenship” δεν αναγνωρίζει μετανάστες «χωρίς χαρτιά» και γενικότερα αποκλείει τους “denizens”, εφόσον τα αστικά δικαιώματα προκύπτουν από την ιθαγένεια των μελών ενός εθνικού κράτους.
Προφανώς, η πίεση εκ των κάτω αφορά τη νομική προστασία των εξουσιαζομένων και συναφώς την κατοχύρωση της «διεθνούς ιδιότητας του πολίτη». Ό,τι δηλαδή μπορούσε να εξελιχθεί σε «πλανητική ιδιότητα του πολίτη». Και τούτο γιατί στην κινητικότητα πληθυσμιακών συνόλων δεν προείχε η εκχώρηση ενός πλέγματος νομικής προστασίας των μετακινούμενων, αλλά η αυτοπροστασία του ίδιου του κράτους που αναγκάζεται να τους δεχθεί. Στον βαθμό βέβαια που πριν απʼ όλα πρόκειται για ενσωματωμένη συνιστώσα στην οικονομική του ζωή. Η δυνατότητα μετακίνησης δεν περιορίζεται, εδώ και χρόνια, στα διευθυντικά στελέχη των κρατών και των πολυεθνικών εταιρειών. Έχει επίσης διευρυνθεί προς τους νέους οικονομικούς μετανάστες που αποτελούν το «λιπαντικό», με το οποίο διατηρούνται οι τροχοί του παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος σε κίνηση. Δουλειές όπως τα «θελήματα» και η παροχή μικροϋπηρεσιών, η οικοδομή, η γεωργία και η κτηνοτροφία, η εκμετάλλευση πηγών ενεργείας εξαρτώνται απʼ αυτήν την κινητικότητα της εργασίας.
Για την ώρα οι ρατσιστικές προκαταλήψεις εξακολουθούν να εκπορεύονται και να διαχέονται με το «ζεστό» και με το «κρύο» του ίδιου κρουνού. «Εκ των άνω», ως στοιχεία της κυρίαρχης ιδεολογίας ή ως δραστικό της υποσύνολο, με την επενέργεια δημοσιολογούντων, γνωστών και μη εξαιρετέων. Και «εκ των κάτω», στο πλαίσιο των πιεστικών καθημερινών αναγκών επιβίωσης και συμβίωσης. Μια τέτοια αντιμετώπιση αφορά τους πολίτες «δεύτερης» ή «τρίτης» κατηγορίας. Αυτών όμως που η οικονομική δραστηριότητα κρίνεται πρωτίστως απαραίτητη για να διατηρηθεί ο ενεργός πληθυσμός και το εργατικό δυναμικό σειράς «αναπτυγμένων» κρατών (προφανώς όλων των «βαθμίδων», με έμφαση στις «χαμηλότερες») σταθεροποιημένο ώς το 2050.
Το συναφές τοπίο είχε ήδη τροποποιηθεί μετά το 1989. Δηλαδή, με την αθρόα είσοδο οικονομικών και πολιτικών προσφύγων που ωθήθηκαν στον ξεριζωμό και την περιπλάνηση λόγω της πτώσης των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» (τα οποία είχαν επιβάλει την πλήρη απαγόρευση των μετακινήσεων). Αλλά και λόγω της δημιουργίας νέων εθνικών κρατών και των σύστοιχων «εθνοκαθάρσεων», των τοπικών πολέμων και της περαιτέρω εξαθλίωσης του «τρίτου κόσμου». Στη χώρα μας οι μετανάστες των τελευταίων είκοσι χρόνων φαίνεται να αποτελούν το 15% του συνολικού πληθυσμού, το 25% των μεροκαματιάρηδων και το 3% των αυτοαπασχολούμενων, μικρών ή μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Προφανώς η «ιδιότητα του πολίτη» συνιστά επαναδιαπραγματεύσιμη υπόθεση. Δεν αρκεί επομένως η θέσπιση της οικείας «Ανεξάρτητης Αρχής» αρκετών χωρών της Ευρώπης. Ίσως μόνο να συνέβαλλε στην οριοθέτηση του δικαιώματος της «παγκόσμιας φιλοξενίας» και στη γενίκευση του «δικαιώματος ασύλου». Υπενθυμίζω απλώς ότι το κέντρο της αρχαίας Αθήνας, στον χώρο με τις προτομές των τυραννοκτόνων, υπήρχε μια τέτοια δυνατότητα.
* Ο κ. Παναγιώτης Νούτσος είναι καθηγητής της Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου