Είναι κάτι ρημαγμένα ξενοδοχεία στις παραλίες του Αιγαίου που έρχονται από μίαν άλλη εποχή. Χορταριασμένα παρτέρια, πεσμένοι σοβάδες, σπασμένα τζάμια, καμένα κουφώματα. Κτήρια τεράστια, αταίριαστα με το περιβάλλον τους, που προξενούν απορίες, γιατί δεν χρησιμοποιούνται, τι είναι αυτό που κάνει τέτοιες μονάδες, δίπλα σε ακρογιαλιές τύπου “Live your Myth in Greece”, ίδιες με τις αφίσες της καμπάνιας για τον τουρισμό, να βρίσκονται στο έλεος της σκουριάς και της αρμύρας;
Ένα ξεθωριασμένο σκηνικό που στη σκιά του διακρίνονται ακόμη τα υλικά που έκτισαν τον μύθο του Ελληνικού Καλοκαιριού. Ένας μύθος που αγαπήθηκε από αθώους και υμνήθηκε από ποιητές, αλλά εξέπεσε, καθώς οι “Μικρές Αφροδίτες” και “Το κορίτσι με τα μαύρα” έδιναν τη θέση τους στα κινηματογραφικά σκουπίδια της δικτατορίας, καθώς η ανθρώπινη αρχιτεκτονική του Δημήτρη Πικιώνη, του Άρη Κωνσταντινίδη χανόταν μέσα στους σωρούς νεοπαραδοσιακών τουριστικών χωριών και των γιγαντιαίων ξενοδοχείων all inclusive.
Το καλοκαιρινό ρεύμα προς την Ελλάδα απομειώθηκε μαζί με την κρίση. Όχι μόνον αυτή τη χρονιά. Μειώνεται σταθερά μετά το 2004. Οι αφίξεις και οι διανυκτερεύσεις βρίσκονται σε πτώση, οι αεροπορικές εταιρείες κόβουν τις πτήσεις, τα ξενοδοχεία κατάσχονται, οι ακτοπλοϊκές εταιρείες δηλώνουν αδυναμία να συνεχίσουν τα δρομολόγια προς μη εμπορικούς προορισμούς, η άγονη γραμμή επιστρέφει τρόπον τινά στα χρόνια του '50.
Οι αφελείς, όπως και οι έμποροι της γης ή της ανθρώπινης ανάγκης για διακοπές, πίστευαν πως το πανηγύρι θα κρατούσε για πάντα. Γι' αυτό ή δεν νοιάστηκαν ή νοιάστηκαν να αρπάξουν ό,τι προλάβαιναν.
Ακτές κατασπαταλημένες, λόφοι, αμπέλια και ελαιώνες κατεστραμμένοι από τη δόμηση, οικισμοί που εξαφανίστηκαν κάτω από νέες πόλεις, δάση πυρπολημένα. Μικρές κοινωνίες διαλυμένες, με τον πληθυσμό τους μετασχηματισμένο σε ανταγωνιστικές ομάδες μικροξενοδόχων, εστιατόρων, σερβιτόρων και καταπατητών παραλιών. Όσοι ξανοίχτηκαν, φορτωμένοι με δάνεια, κλείνουν τα μαγαζιά αναμνηστικών, τις καφετέριες και τα μπαρ, εγκαταλείπουν τις ξενοδοχειακές μονάδες στα χέρια των τραπεζών ή αφήνουν ημιτελή τα προορισμένα για ενοικιαζόμενα δωμάτια γιαπιά.
Η χρυσή εποχή του τουρισμού για την ώρα τελείωσε. Και τώρα κάνουμε ταμείο. Δημιουργήσαμε ένα πρότυπο κερδοφόρο, αλλά εφήμερο. Αναπτυξιακό, αλλά μονολειτουργικό. Γοητευτικό, αλλά ταυτόχρονα καταστροφικό για το φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα των ακτών του Αιγαίου, του Ιονίου, της Κρήτης.
Σήμερα, σε μία στιγμή σκληρή, εμφανίζεται η σπάνια ευκαιρία και δυνατότητα αναπροσανατολισμού. Το Ελληνικό Καλοκαίρι μετεωρίζεται ομορφότερο από ποτέ, με λιγότερους τουρίστες στα νησιά, με υποχρεωτική αποανάπτυξη. Καθώς η ένταση έχει υποχωρήσει, καθώς η ζήτηση έχει πέσει, οι νησιωτικές κοινότητες είναι έτοιμες να δεχθούν, ή σε αρκετές περιπτώσεις προτείνουν οι ίδιες, μία πορεία που δεν θα μοιάζει με την προηγούμενη ξέφρενη και βίαιη μετάλλαξη των τόπων. Να επουλωθούν οι πληγές, να ανακάμψει η εγκαταλειμμένη γεωργική γη, να προστατευθούν τα τοπία που γλύτωσαν από την καταστροφή, το νησιωτικό και το θαλάσσιο περιβάλλον, να ζωντανέψουν οι τόποι χρησιμοποιώντας με μέτρο και σύνεση τις πολλές διαφορετικές πλουτοπαραγωγικές πηγές τους.
Αντ' αυτού, η υποτελής σε άλλους αφέντες κυβέρνηση μας, πιστεύει πως βρίσκεται στο 1968. Ξεκινάει από την αρχή με κεντρική ιδέα την άνευ όρων διάθεση της γης και όραμα την Κόστα ντελ Σολ??? την ισπανική ακτή του ήλιου που μέσα σε τριάντα χρόνια χτίστηκε απ' άκρου σ' άκρο με πολυώροφες ξενοδοχειακές μονάδες και παραθεριστικά χωριά. Ουδείς τους ενημέρωσε -ή δεν τους αφορά- πως οι Ισπανοί άρχισαν να γκρεμίζουν, θέλοντας να αποκαλύψουν τις χαμένες αμμουδιές τους και να αναβιώσουν τα χαμένα πευκοδάση τους. Σχεδιάζουν λοιπόν οι δικοί μας κυβερνώντες μία νέα φάση άναρχης οικοδόμησης. Προϊόν εμπορικό προς ελεύθερη διάθεση είναι ό,τι γλύτωσε από την προηγούμενη. Ελπίζουν πως υπάρχει ακόμη φλέβα να λεηλατηθεί στο ρημαγμένο χρυσωρυχείο του Ελληνικού Καλοκαιριού. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι όταν η Ελλάδα ξεκινούσε την τουριστική της ανάπτυξη, υπήρχε εύρωστη ευρωπαϊκή και ντόπια οικονομία, ενώ παράλληλα έβγαιναν στη διεθνή τουριστική αγορά τα παρθένα ελληνικά πελάγη, μαγευτικοί προορισμοί τους οποίους πρώτη φορά αντίκριζαν εκατομμύρια Ευρωπαίων, έτοιμα να καταναλώσουν εκεί τον διαθέσιμο τότε μισθό της άδειάς τους. Τώρα ούτε εύρωστες οικονομίες υπάρχουν, ούτε πλήθη εργαζομένων με διαθέσιμη πληρωμένη άδεια για διακοπές στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα αναδύεται ένας νέος κόσμος που γνωρίζει πως το προηγούμενο μοντέλο έφτασε στα όριά του με δραματικά αποτελέσματα. Ένας κόσμος που επιθυμεί αξιοβίωτες συνθήκες σ' αυτούς τους ευλογημένους τόπους. Η κρίση του καλοκαιριού ανοίγει ένα παράθυρο προς την αναθεώρηση του περιβαλλοντικά σπάταλου τουριστικού μεσογειακού προτύπου.
* Ο Νίκος Μπελαβίλας διδάσκει Πολεοδομία στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου