Φιλοσοφία και καθημερινότητα

Γιώργος Καστρινάκης
Έχει προσφυώς επισημανθεί ότι αν οι Έλληνες είχαμε σταματήσει να φιλοσοφούμε θα είχαμε πάψει να είμαστε Έλληνες.

Αρκεί, πράγματι, να αναλογισθούμε την Ιστορία του 20ου αιώνα για να διαπιστώσουμε ότι κατευθυντήρια γραμμή της δεν ήταν παρά η Διαπάλη των Ερμηνειών.

Εξ ης η λατρεία της ελευθερίας. Εξ ης το ανάχωμα στην προέλαση του Άξονα. Εξ ης το έπος της Εθνικής Αντιστασης. Μα εξ ης και το πάθος του εμφυλίου.

Εκ της αγάπης στη φιλοσοφία περαιτέρω (στη διασταύρωσή της, ασφαλώς, με την ορθόδοξη εκκλησιαστική ευαισθησία για τη χρεία του διπλανού) η στράτευση στην ιδεολογία της κοινωνικής δικαιοσύνης. Εξ αυτής και η κυοφορία του πλέον αριστερού σοσιαλιστικού κόμματος στη δυτικοευρωπαϊκή τοπιογραφία. Εξ αυτής, εν τέλει, η δεσποτεία των «προοδευτικών» παραγγελμάτων στην όλη εξέλιξη της μεταπολιτευτικής περιόδου.

Εξ αυτής, με μια λέξη, η τόση γοήτευση από τις κανοναρχήσεις των φιλοσόφων μας!

Στον βαθμό που ευστοχεί ετούτη η αφήγηση, η ιστορία της πατρίδας μας είναι, πρωτίστως, η ιστορία των διανοουμένων της…

Έχει σημασία να το υποψιαζόμαστε αυτό, σε μια εποχή στην οποία οι ίδιοι οι διανοούμενοι κάνουν ό,τι μπορούν για να το αποσιωπήσουν: Πριν απ’ όλα, βεβαίως, δακτυλοδείχνοντας ως – καθολικώς και παντιοτρόπως – υπεύθυνους τούς πολιτικούς εκπροσώπους μας. Ευθύς περαιτέρω ωστόσο (αποτεινόμενοι, πλέον, σε όσους ακροατές τους δείχνουν να μην αρκούνται σε μια τόσο δημοσιογραφική διεκπεραίωση των μακροϊστορικών απορουμένων) ξανατεντώνουν το δάκτυλο για να καταδείξουν το… παρελθόν ως υπόλογο της απουσίας εκείνου του μέλλοντος το οποίο, οι ίδιοι, είχαν διαπρυσίως προ-αγγείλει.

Ο λ ο κ λ η ρ ο το παρελθόν; Όχι ασφαλώς! Η προτίμισή τους εξειδικεύεται, αποκλειστικά, στην δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ώ τ ε ρ η μόνο πλευρά του: Γίνεται η Πνευματική μας Παράδοση, οπότε, αυτή που ανακαλύπτουν πως τους ζημιώνει…

Είναι τότε που ο κυρίαρχος λόγος επαληθεύει την κυριαρχία του: «Όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν. Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον.» Ο Τζωρτζ Όργουελ, βλέπουμε, είχε προλάβει να μας κοινοποιήσει το μυστικό.

Στον βαθμό, έκτοτε, που παραμένουμε ανυποψίαστοι, αφήνουμε – μεν – την αντίληψή μας να διαπλάθεται υπό τις οδηγίες της καθεστηκυΐας ηγούμενης συνείδησης, επ’ ουδενί διανοούμαστε – δε – ότι η συνείδηση αυτή ενδεχομένως και να «ενέχεται» για ό,τι οι υπαγορεύσεις της δρομολογούν…

Μπορεί, λοιπόν, σε διάρκεια πέντε συναπτών δεκαετιών να δοξολογείται ένα συγκεκριμένο «χάσμα γενεών» (δηλαδή η αντιστροφή των μέχρι τότε αυτονοήτων), μπορεί κατά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες ένα αποδομητικό μοντέλο έκφρασης να κατακυρίευσε σταδιακά ακόμα και τις μορφές διασκέδασής μας, μπορεί ειδικά κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η διαπαιδαγώγηση στον Μηδενισμό των Σημασιών να εδραιώνεται μέσα ακόμη και στις σχολικές αίθουσες, μπορεί ιδιαίτερα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες κάθε μας βήμα να καθοδηγείται από τα κελεύσματα της εμπορικής τηλεόρασης σε αρμονικώτατο συντονισμό με τα λάιφ-στάυλ αρχέτυπα, όλα αυτά ωστόσο… δεν είχαν καμμιά συνδρομή στην αποδεδειγμένη σήμερα (και αριθμητικώς) προϊούσα κατάρρευση!

Τι είναι το μόνο που απομένει να φταίει; Μα, οι «ψυχικές εγγραφές» της απώτερης Ιστορίας μας, οι οποίες – σε πείσμα κάθε ενεστώσας συνειδησης – κατόρθωναν να… ορίζουν τη βούληση ακόμα και των… συνειδητών πολεμίων τους.

«Μονά», δηλαδή; εσύ χάνεις. «Ζυγά»; κερδίζω εγώ: Αλλιώς, πόσο κυρίαρχος θάταν ο κυρίαρχος λόγος μας/τους;…

Η θεωρία περί «εγγαφών» δεν είναι βέβαια άτοπη. Το κατ’ αρχήν άτοπο είναι να ανάγεται, αίφνης, σε μοναδικό εργαλείο μας. Και το απόλυτο άτοπο είναι να κηρύσσονται οι προπατορικές εγγραφές, αδιαπραγματεύτως, ενεργώτερες από τις ζώσες – για τον καθένα μας.

Ενώ ένα εξ ίσου σημαίνον άτοπο είναι, τη στιγμή ακριβώς που μιλάμε για αριθμούς, να εθελοτυφλούμε στην απτή μαρτυρία τους: Αυτό που καλείται  να «ξελασπώσει» την Ελλάδα του σήμερα είναι η  ε κ π ο ι η σ η  εκείνου του εθνικού πλούτου τον οποίο συσσώρευσε η Ελλάδα του χθες! Είναι η «παλαιά», λοιπόν, Ελλάδα εκείνη που σώζει (και σήμερα, ακόμα) τη «νέα». Με πρακτικώτερους / υλικώτερους όρους: Είναι – μονάχη – η παραδοσιακή μας συνείδηση εκείνη που διαπιστώνεται παραγωγική.

Ή, είναι ο ψευδής και όχι ο γνήσιος χρόνος μας αυτός που πιστοποιείται «ασάλευτος».

Από τη μία, λοιπόν όχθη του δημοσίου διαλόγου, η διήγηση των Αριθμών. (Προσιτή στον καθένα μας.) Κι από την άλλη, η αφήγηση των Λέξεων. (Προσιτή κυρίως στους χαρισματικούς.): Εννοείται ότι – σε πείσμα κάθε τετραγωνισμένης ερμηνείας της Ιστορίας – τη μάχη θα την κερδίσουν οι λέξεις.

Οι «εκλεκτοί» θα χειραγωγήσουν το «πλήθος».

Με άλλη διατύπωση: Η ανάγκη μας για νόημα θα κατισχύσει της βιοτικής: Της ανάγκης για πράγματα! Ισως, κάποτε, και της ανάγκης μας για είδη πρώτης ανάγκης…

Τουλάχιστον, έ τ σ ι  δ ε ί χ ν ε ι  ώ ς  τ ώ ρ α  η  έ κ β α σ η: Σύσσωμος ο Δήμος θεωρεί ότι τον παρέσυραν οι Πολιτικοί. Δηλαδή, σύσσωμος ο Δήμος εξακολουθεί να μη διανοείται ότι τον κατηύθυναν οι Διανοούμενοι. Πολύ περισσότερο: Ότι τον παρέσυραν εκείνοι, εκείνος (ο ίδιος!) να παρασύρει τους πολιτικούς…

Στιγμές σαν αυτή, την καθημερινότητα στην πατρίδα μας εξακολουθεί να την διαφεντεύει το δελτίο ειδήσεων του Mega. Ενώ στις εκπομπές λόγου της ΝΕΤ, μία στις δύο φορές, καλεσμένος βρίσκεται ο Στέλιος ο Ράμφος.

«Λαός» και «Κολωνάκι» τότε, ομοθυμαδόν, συναινούν να τον προσφωνούν ως «φιλόσοφο».

Συνεχίζουν στην ίδια προοπτική, μάλιστα, ακόμα κι όταν ο ίδιος μάς το… εξομολογείται: Το πολιτικό κόμμα των ονείρων του έχει επικεφαλής τον… Στέφανο Μάνο.

Κανείς πρώην «αγανακτισμένος» – ούτε καν τότε – δεν αρχίζει να ξετυλίγει το νήμα των ερμηνειών του ανάστροφα.

πηγή: Αντίφωνο