Πρόεδρος ναι, πλανητάρχης όχι, του Πάνου Τριγάζη

Ομπάμα ή Ρόμνεϋ; Το πιο εύκολο είναι να απαντήσει κανείς όπως ένας παλιός σύντροφος, με διεθνή εμπειρία, που έλεγε ότι η διαφορά ανάμεσα στους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικάνους των ΗΠΑ είναι η ίδια με εκείνη ανάμεσα στην Coca-Cola και την Pepsi-Cola. Ωστόσο, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στις ΗΠΑ είναι τόσο σύνθετη και περίπλοκη που δεν επιδέχεται απλουστευτικές προσεγγίσεις, ιδιαίτερα λόγω της βαθειάς και πολυδιάστατης κρίσης που ζει η «μόνη υπερδύναμη» αλλά και ο κόσμος.
 

Πριν απ’όλα, ας θυμηθούμε ότι πριν τέσσερα χρόνια, με πρωτοφανή προσέλευση στις κάλπες, οι πολίτες των ΗΠΑ ανέδειξαν έναν αφροαμερικανό, τον Μπαράκ Ομπάμα, στο ύπατο αξίωμα της χώρας τους, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Το τότε σύνθημα του Ομπάμα για «αλλαγή» κινητοποίησε μεγάλο μέρος της αμερικανικής κοινωνίας μετά τις καταστροφικές επιλογές της προεδρίας Μπους, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική, όπου κυριάρχησε ο λεγόμενος «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» με συνέπεια τους πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ και την εκτόξευση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών πάνω από τα επίπεδα του ψυχρού πολέμου, με το 46% να αναλογούν στις ΗΠΑ. Το αβίαστο συμπέρασμα, 4 χρόνια μετά, είναι ότι η πολυπόθητη αλλαγή δεν πραγματοποιήθηκε και την αλήθεια αυτή βιώνει έντονα και ο λαός των ΗΠΑ και όλου του κόσμου.


Όταν εξελέγη ο Ομπάμα, το 2008, είχα γράψει άρθρο στην ΑΥΓΗ (9/11/2008) με τίτλο «Ανάσα με Ομπάμα, αλλά όχι αυταπάτες». Σε εκείνο το άρθρο μου έγραφα: «δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο νέος πρόεδρος είναι επιλογή εντός του συστήματος. Σίγουρα ο Ομπάμα δεν είναι νέος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που ηγήθηκε κινημάτων πολιτικής ανυπακοής και το πλήρωσε με τη ζωή του. Όμως, δεν πρέπει να υποτιμάται το γεγονός ότι η υποψηφιότητά του κινητοποίησε δυνάμεις της κοινωνίας που δεν ήταν στο «παιχνίδι», ιδιαίτερα μαύρους και νέους. Μερίδιο στην κοινωνική δυναμική που οδήγησε στη νίκη του Ομπάμα – αρχικά έναντι της Χίλαρι Κλίντον και τελικά έναντι του Τζον Μακέϊν – έχουν οι πολύμορφοι αγώνες των κινημάτων, κυρίως του αντιπολεμικού, του εργατικού, του οικολογικού και του φεμινιστικού». Σήμερα, η δυναμική αυτή έχει χαθεί για τον Ομπάμα.

Επίσης, είχα τότε γράψει ότι: «Δεν πρέπει να αναμένεται ότι ο νέος Πρόεδρος θα αλλάξει την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, μπορεί όμως να αλλάξει τις μεθόδους άσκησής της». Αξίζει στο σημείο αυτό να επισημανθεί ότι η συντηρητικοποίηση της ΕΕ και η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού και του ευρωατλαντισμού στην Ευρώπη δεν ευνόησαν μια προοδευτική μετατόπιση της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Πιστεύω ότι δεν έπεσα έξω στις τότε διαπιστώσεις μου. Τώρα, μπροστά στις νέες προεδρικές εκλογές, αυτό που μπορούμε να υποστηρίξουμε με σαφήνεια είναι ότι όποιος κι αν εκλεγεί πρόεδρος θα ηγηθεί μιας πιο αδύναμης υπερδύναμης και θα βρεθεί αντιμέτωπος με την αυξανόμενη αμφισβήτηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ και την εντεινόμενη τάση προς έναν πολυπολικό κόσμο. Όποιος κι αν είναι ο νέος πρόεδρος δεν πρόκειται να είναι νέος «πλανητάρχης». Εννοείται ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν υπερδύναμη, πρώτη και με διαφορά στο ορατό μέλλον, αλλά όχι η μόνη. Μια υπερδύναμη με μεγάλη στρατιωτική υπεροχή αλλά σε βαθειά κρίση, από την οποία δύσκολα θα βγει και δεν πρέπει να αποκλειστούν ολέθριοι πολεμικοί τυχοδιωκτισμοί από τους πιο επιθετικούς της κύκλους, ιδιαίτερα αν τα ηνία των ΗΠΑ αναλάβει ο υπερσυντηρητικός Μιτ Ρόμνεϋ και ο προερχόμενος απ’ το Tea Party υποψήφιος αντιπρόεδρός του.

Τι θα σημάνει η νίκη του ενός ή του άλλου μονομάχου στις εκλογές των ΗΠΑ για την Ελλάδα; Το ερώτημα αυτό απασχολεί μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ της χώρας μας, αλλά τίθεται με τρόπο που παραπέμπει σε μια αντίληψη (που έρχεται από το παρελθόν) ότι τα δικά μας προβλήματα θα τα λύσουν άλλοι. Αντίληψη, η οποία βοηθάει τις εγχώριες ηγεσίες να «βγαίνουν λάδι» για τις λανθασμένες επιλογές τους στην εξωτερική πολιτική. Εκείνο, όμως, που χρειάζεται είναι μια άλλη οπτική πιο σφαιρικής αξιολόγησης των νέων δεδομένων στη διεθνή σκηνή και τι επανακαθορισμούς στην εξωτερική μας πολιτική αυτά συνεπάγονται, π.χ. την απόρριψη του ατλαντισμού. Μήνυμα που αφορά και τους γείτονές μας και όλη την Ευρώπη.

Σε κάθε περίπτωση η σταθερή πορεία προς έναν πιο ασφαλή και ειρηνικό κόσμο απαιτεί νέους μεγάλους φιλειρηνικούς αγώνες σε ευθεία σύγκρουση με τη σημερινή άνιση, άδικη και άκρως εκμεταλλευτική παγκόσμια τάξη στην κατεύθυνση της ισότιμης συμμετοχής όλων των χωρών και λαών στην οικοδόμηση μιας νέας δίκαιης, δημοκρατικής και αλληλέγγυας παγκόσμιας τάξης.

* Ο Πάνος Τριγάζης, οικονομολόγος-διεθνολόγος, είναι μέλος του Τμήματος εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ