Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, οι πλατείες του Αγ. Παντελεήμονα, της Αμερικής και της Αττικής αναφέρονται συχνά ως τόποι εκδήλωσης ρατσιστικών επιθέσεων της Χρυσής Αυγής σε μετανάστες, εκεί εντοπίζεται η παράνομη και απροκάλυπτη βία, το αντριλίκι, η εθνικοφροσύνη, η ομοφοβία και ο σεξισμός των «λεβεντόπαιδων», όπως τους αποκαλεί έγκριτη πρωινή εφημερίδα. Μάλιστα η κυρίαρχη αφήγηση χρησιμοποιεί την παρουσία μεταναστών ως την κύρια αιτία υποβάθμισης των παραπάνω περιοχών. Η κατασκευή του προβλήματος οδηγεί και στις πολιτικές επίλυσής του και έτσι η εξουσία «νομιμοποιεί» τον Ξένιο Δία και τις φαραωνικές πεζοδρομήσεις και αναπλάσεις, εκεί ακουμπά και η Χρυσή Αυγή.
Ωστόσο οι τόποι του ρατσισμού έχουν και άλλες διαστάσεις. Είναι περιοχές όπου η παρουσία των μεταναστών είναι ορατή: τα σώματα τους με το διαφορετικό χρώμα δέρματος συναντιόνται με τους «άσπρους» γηγενείς, τα ρούχα, η ομιλία και το φέρσιμο είναι διαφορετικά, τα ονόματα είναι ξενικά, το ίδιο και τα μαγαζιά. Η επιτέλεση αυτών των δραστηριοτήτων στο δημόσιο χώρο της πόλης τους κάνει ορατούς, ενώ την ίδια στιγμή είναι αόρατοι για τη δικαιοσύνη και για τα πιο στοιχειώδη δικαιώματα, ακόμη και για το δικαίωμα στη ζωή. Φανταστείτε τώρα για μια στιγμή τους μετανάστες και τις μετανάστριες σαν αόρατους/ες και ως προς τα σώματα αλλά υπαρκτούς/ες: να δουλεύουν σε υπόγειες σήραγγες για τους «επάνω», σε ειδικά φτιαγμένους χώρους παραγωγής και κατοικίας, κάτω από την επιφάνεια αλλά στο κέντρο της πόλης. Όπως στα κόμικς του Μπιλάλ την εποχή που οι κυρίαρχοι των πόλεων είχαν κεφάλι γερακιού και ατσάλινα χέρια και οι επιζώντες άνδρες και γυναίκες δουλεύουν γι’ αυτούς στα υπόγεια του μετρό που έχει καταστραφεί.
Φαντασία; Όχι και τόσο. Αρκεί να κάνετε μια προσεκτική βόλτα στο Περιστέρι, στον Άγιο Δημήτριο, στη Νέα Ιωνία, στο Μπουρνάζι και να δείτε τα υπόγεια με τα βαμμένα άσπρα ή τα πλήρως καλυμμένα παράθυρα. Είναι βιοτεχνίες και όσες έχουν επιζήσει της κρίσης χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά Πακιστανούς άνδρες και λίγες γυναίκες που δουλεύουν όλη τη μέρα πάνω στις γαζομηχανές ρούχων ή παπουτσιών για 0,50-3,50 ευρώ την ημέρα, οι εργοδότες τους κρατάνε τα διαβατήρια και για ύπνο στριμώχνονται σε κάποιες αποθήκες του ίδιου χώρου. Καμιά φορά η επιθεώρηση εργασίας εντοπίζει κάποιες βιοτεχνίες και γίνονται σπαρακτικά ρεπορτάζ στα κανάλια. Είναι όμως διαδεδομένο φαινόμενο στο λεκανοπέδιο την τελευταία δεκαετία, όπως σε όλη τη Νότια Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990, όπως έδειξε γλαφυρά για τη Βαρκελώνη η ταινία του Γκονζάλες Ιναρίτου «Biutiful». Μια επι-τόπου παγκοσμιοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Οι τόποι της αφανούς εργασίας/κατοικίας των μεταναστών δεν είναι ίδιοι με τους δημόσιους χώρους του κέντρου της πόλης και γι’ αυτό δεν προκαλούν παρόμοιες ρατσιστικές αντιδράσεις. Στο δημόσιο χώρο συμβαίνει μια συνεύρεση οικεία βουλήσει, στους δημόσιους χώρους αναγκαστικά βρισκόμαστε με τους Άλλους και τις Άλλες, είναι τόποι συν-ύπαρξης, θέτουν θέματα αποδοχής πολλαπλών διαδρομών και πολιτισμών, είναι τόποι ανοικτοί, αναπτύσσουν και ελέγχουν την δημοκρατία. Προϋποθέτουν μια γεωγραφική φαντασία σε πολλαπλές κλίμακες στην οποία η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα ενός τόπου δεν οφείλεται στην περιχαράκωση και στην κλειστότητα.
Από την άλλη πλευρά συνθήματα όπως «Δεν χωράει άλλους η Ελλάδα» και «έξω οι ξένοι από τη γειτονιά μας» υπογραμμίζουν τη συγκρότηση μιας περίκλειστης ταυτότητας του τόπου σε διαφορετικές κλίμακες στην οποία τα αυθεντικά και μοναδικά του χαρακτηριστικά είναι αποκλειστικά ενδογενή. Αυτή είναι η γεωγραφική φαντασία της Χρυσής Αυγής: κλειστοφοβική και γι’ αυτό επιθετική σε κάθε Άλλο/λη, λες και η Ελλάδα και ο πολιτισμός της που υποτίθεται ότι υπερασπίζονται αναπτύχθηκαν μέσα σε ψηλούς, αδιαπέραστους τοίχους, χωρίς επαφές και ανταλλαγές κάθε είδους με τους έξω, χωρίς την συν-ύπαρξη στον ίδιο τόπο διαφορετικών σωμάτων-φορέων πολιτισμού. Οι τόποι της αφανούς εργασίας/κατοικίας οι οποίοι χαρακτηρίζονται από περιχαράκωση και υποχρεωτικό εγκλεισμό, από την κατάργηση κάθε δικαιώματος συμπίπτουν απόλυτα με το φαντασιακό της Χρυσής Αυγής και γι’ αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, δεν στοχοποιούνται. Εξάλλου στους τόπους δουλειάς των μεταναστών η απουσία της ρατσιστικής βίας από τη Χρυσή Αυγή έχει αντικατασταθεί από την αντίστοιχη των εργοδοτών. Το αόρατο των δικαιωμάτων συμπίπτει με το αόρατο των ίδιων των μεταναστών όπως συμβαίνει και στους απομακρυσμένους τόπους γεωργικής παραγωγής στον Μαραθώνα, στην Αμαλιάδα, στον κάμπο της Ημαθίας, στα θερμοκήπια της Κρήτης αλλά και στα δεκάδες πορνεία των έγκλειστων θυμάτων του trafficking. Τέλος, οι ίδιοι λόγοι έφεραν τους αόρατους μετανάστες της Κρήτης στην Αθήνα και έκαναν απεργία πείνας στη «Βίλλα Υπατία»: για να γίνουν ορατοί και να ακουστούν έπρεπε ν’ αλλάξουν τόπο, να μετακινηθούν από την περιφέρεια στο κέντρο.
Οι παραπάνω σκέψεις είναι επηρεασμένες από την Ντορήν Μάσσευ, την αριστερή γεωγράφο και φεμινίστρια την οποία το Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου ανακηρύσσει επίτιμη διδάκτορα αύριο, Δευτέρα. Όπως έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα η Μάσσεϋ, οι τόποι συγκροτούνται σχεσιακά, με τις ανοικτές επαφές που έχουν με άλλους τόπους, κοντινούς και μακρινούς, με την συν-ύπαρξη «ντόπιων» και «ξένων», με τις προκλήσεις που δημιουργούνται για δημοκρατική διαβούλευση εδώ και τώρα. Για την ίδια, αλλά πιστεύω και για πολλούς και πολλές από μας, αυτή είναι μια προοδευτική/αριστερή προσέγγιση που θέτει τον τόπο και τον χώρο στο κέντρο της μάχης που δίνουμε ενάντια στον ρατσισμό.
Ο Κωστής Χατζημιχάλης διδάσκει γεωγραφία και περιφερειακή ανάπτυξη στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Ριζοσπαστική χωρικότητα και δημοκρατία: Διάλεξη της Ντορήν Μάσεϋ
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Δευτέρα 12 Νοεμβρίου
Η Ντορήν Μάσσεϋ, διεθνώς γνωστή γεωγράφος, φεμινίστρια και αριστερή διανοούμενη, θα δώσει δημόσια διάλεξη στα αγγλικά με θέμα «Ριζοσπαστική χωρικότητα και το ζήτημα της δημοκρατίας». Η διάλεξη δίνεται με την ευκαιρία της αναγόρευσής της σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου. Η Μάσσεϋ, ομότιμη καθηγήτρια του Ανοικτού Πανεπιστημίου του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι γνωστή για τις εργασίες της σε θέματα χωρικής κατανομής της εργασίας, άνισης ανάπτυξης, ταυτότητας του τόπου και φεμινιστικής γεωγραφίας. Παράλληλα με την ακαδημαϊκή και ερευνητική δραστηριότητα είναι δραστηριοποιείται πολιτικά στην πατρίδα της, στη Λατινική Αμερική και στη Νότια Αφρική. H διάλεξη γίνεται στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (Αίθουσα Τελετών, Νέο Κτίριο), Ελ. Βενιζέλου 70, Καλλιθέα, τη Δευτέρα 12 Νοεμβρίου, στις 6:30 μ.μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου