Σε μια Ευρώπη που σέρνεται πίσω από τις εξελίξεις, βιώνοντας μια οικονομική και ταυτόχρονα μια κρίση ταυτότητας, και σε μια Ελλάδα, που καταρρέει υπό το βάρος της μακροχρόνιας ύφεσης και μαζικής ανεργίας, του δυσθεόρατου χρέους, και της αδιέξοδης πολιτικής της Τρόικας, ο λαϊκισμός κερδίζει συνεχώς έδαφος.
Ο λαϊκισμός ξερνάει στα μπαλκόνια της Ευρώπης τα δηλητήρια του, προσφέροντας εύκολους «εχθρούς» και «απλοϊκές απαντήσεις» σε σύνθετα προβλήματα. Ειδικά στην Ελλάδα παρατηρείται το φαινόμενο να κερδίζονται φτηνοί πολιτικοί πόντοι εκ μέρους της ακροδεξιάς χάρη στον τοξικό συνδυασμό της αυξημένης μαζικής ανεργίας και της ξενοφοβίας, της έλλειψης προοπτικών και της συνωμοσιοπαράνοιας. Καθώς το φάσμα του λαϊκισμού πλανάται πάνω από την Ευρώπη, χρησιμοποιώντας μια διαβρωτική και ύπουλη γλώσσα, παρατηρείται επίσης το φαινόμενο να στοχοποιούνται χώρες κι ολόκληροι λαοί, να κατασκευάζονται εύκολα «εχθροί» για εσωτερική κατανάλωση.
Οι λαϊκιστές πολιτικοί και τα κίτρινα έντυπα που τους προωθούν και απευθύνονται σε ανθρώπους με ελλιπή μόρφωση, συντηρητικές πεποιθήσεις, ξενοφοβία και φόβο για το άγνωστο, αναβιώνουν παλιές προκαταλήψεις εις βάρος των λαών. Θύματα τέτοιων προκαταλήψεων έχουν πέσει τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες, κυρίως εκ μέρους των γερμανικών Media, τα οποία αναπαρήγαγαν τα στερεότυπα των «τεμπέληδων του νότου», των διεφθαρμένων και αναξιόπιστων «λαθρεπιβατών» του τρένου του Ευρώ.
Αντίστοιχα τα ελληνικά Media αναπαρήγαγαν μια σειρά από αρνητικά στερεότυπα εις βάρος των Γερμανών και της σημερινής τους ηγεσίας, αναβιώνοντας ακόμη και τα φαντάσματα του Ναζισμού και του Γ’ Ράιχ που αιματοκύλησε την Ευρώπη και την Ελλάδα. Γι’ αυτό είναι σκόπιμο να ρίξουμε μια πιο ψύχραιμη ματιά στις ιστορικές σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών, προκειμένου να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη και σε βάθος εικόνα για να μην υποκύπτουμε εύκολα στις υπερβολές των λαϊκιστών.
Οι σχέσεις των Ελλήνων με τους Γερμανούς, που χάνονται στα βάθη των αιώνων, υπήρξαν πάντοτε έντονα παθιασμένες, γεμάτες μίσος αλλά και περιόδους ξαφνικής αγάπης. Από τις καταστροφικές επιδρομές των Γότθων στα εδάφη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που κατέστρεψαν πλήθος αρχαίων ελληνορωμαϊκών πόλεων, μέχρι την αφόρητη ελληνολατρεία των Γερμανών ρομαντικών ιδεολόγων του 19ου αιώνα οι σχέσεις των δύο λαών είχαν πάντα ως χαρακτηριστικό τους την υπερβολή.
Για τους Βυζαντινούς ελληνόφωνους οι «ιχθυόφοβοι» Γότθοι ήταν το στερεότυπο των βαρβάρων, αλλά όταν ο Γερμανός βασιλιάς Ότο (9oς μ.Χ. αιώνας) πήρε από τον Πάπα το χρίσμα του «Ρωμαίου Αυτοκράτορα», θεώρησε την εξελληνισμένη Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως «αιρετική» και αντίζηλη. Αργότερα Γερμανοί Σταυροφόροι συμμετείχαν κι αυτοί με πάθος σε εκστρατείες σε βάρος της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που οδήγησαν στην πρώτη πτώση της Κωνσταντινούπολης (1204), γεγονός που άνοιξε το δρόμο για την επέκταση των Οθωμανών Τούρκων στα Βαλκάνια.
Οι σχέσεις όμως των δύο λαών γνώρισαν άλλη τροπή την εποχή του Διαφωτισμού (τέλη του 18ου αιώνα), όταν οι Γερμανοί λόγιοι έσκυβαν με πάθος στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και φιλοσοφίας, αλλά και της βυζαντινολογίας. Στις αρχές του 19ου αιώνα τα ρομαντικά βιβλία του Λόρδου Μπάιρον σχετικά με την αρχαία Ελλάδα και τους σύγχρονους «ξεπεσμένους» κληρονόμους της, έγιναν αμέσως Best Seller στις διασπασμένες γερμανικές πόλεις-κράτη. Αποτέλεσμα αυτού του ενθουσιασμού ήταν, όταν το 1821 ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εκατοντάδες Γερμανοί εθελοντές κατέβηκαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να πολεμήσουν υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας και οι περισσότεροι απ’ αυτούς άφησαν την τελευταία τους πνοή στην ελληνική γη, όπως π.χ. στη Μάχη του Πέτα.
Το πνεύμα του Γερμανικού ιδεαλισμού και ρομαντισμού του 19ου αιώνα έφτασε στο σημείο να εξιδανικεύσει την κλασσική Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας ήταν Γερμανός, ονομάζονταν Ότο (Όθων) και ήταν ο ελληνολάτρης γιος του βασιλέα της Βαυαρίας. Πριν ο Βίσμαρκ ενοποιήσει με την πρωσική πυγμή του τη Γερμανία οι γερμανικές πόλεις-κράτη είχαν μια φαντασιακή προσκόλληση προς τις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη. Για τους Γερμανούς η Αυτοκρατορική Γαλλία, όντας λατινόφωνη, εκπροσωπούσε τη «σύγχρονη Ρώμη», ενώ οι δικές τους πόλεις-κράτη ήταν η «αρχαία Ελλάδα του 19ου αιώνα». Αυτό φαίνεται κι από την πανταχού παρούσα νεοκλασική αρχιτεκτονική των γερμανικών πόλεων του 19ου αιώνα.
Στο βιβλίο της Η Τυραννία της Ελλάδας επί της Γερμανίας, η Βρετανίδα φιλόλογος Eliza Butler γράφει χαρακτηριστικά για την παθιασμένη ελληνολατρία των Γερμανών του 19ου αιώνα: «Η Ελλάδα άλλαξε ριζικά τη συνολική πορεία του σύγχρονου πολιτισμού. Όποτε η Ελλάδα έπαιζε ένα ρόλο, άλλαζε τις σκέψεις, τα μέτρα και τα σταθμά, τις παραστάσεις, τα οράματα και τα όνειρα. Η Γερμανία ωστόσο είναι το καλύτερο παράδειγμα για το πόσο τυραννική μπορεί να καταντήσει αυτή η ελληνική πνευματικότητα. Οι Γερμανοί μιμήθηκαν τους Έλληνες πιο τυφλά από ό,τι το έκανε κάθε άλλη φυλή, οι Γερμανοί υποδουλώθηκαν εσωτερικά στους Έλληνες, τους ενστερνίσθηκαν πιστά χωρίς την παραμικρή αντίσταση. Βεβαίως και δεν είναι εύκολο να προσμετρήσει κανείς την ελληνική επιρροή στην Ευρώπη. Αλλά πουθενά η επιρροή αυτή δεν ήταν τόσο καθοριστική όσο στη Γερμανία.»
Το Ανεξόφλητο Κατοχικό Δάνειο
Η πολιτική βέβαια φρόντισε να εξαλείψει κάθε είδος ιδεαλισμού στις σχέσεις των δύο λαών, που κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα.
Χαράσσοντας μια «πορεία προς Ανατολάς» (Drang nach Osten) η Γερμανία έβλεπε τα Βαλκάνια και τον ελλαδικό χώρο ως τον απαραίτητο συνδετικό χώρο για την εκμετάλλευση της «χρυσοτόκου χήνας», της Μικρά Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Μην μπορώντας να ελέγξει την ανυπότακτη Σερβία –ένας μόνιμος πονοκέφαλος στα νότια σύνορα της συμμάχου Αυστροουγγαρίας– στράφηκε προς τη Βουλγαρία, η οποία έτρεφε μνησικακία απέναντι στους γείτονές της εξαιτίας της συντριπτικής ήττας που υπέστη στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1913), αλλά και προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που αναζητούσε εναγωνίως υποστήριξη.
Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανοί Στρατιωτικοί σύμβουλοι στην Κωνσταντινούπολη συμβούλευσαν τους συμμάχους τους Νεότουρκους να απαλλαγούν οριστικά από τους χριστιανούς Έλληνες και Αρμένιους της Μικρά Ασίας με εκτοπισμούς και γενοκτονία, την οποία δύο δεκαετίες αργότερα θα εφάρμοζε και ο Χίτλερ στους Εβραίους.
Η ήττα της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ήταν αρκετή για να την απομακρύνει από τα Βαλκάνια. Αν και είχε υποστεί εδαφικές απώλειες, η Γερμανία ήταν μετά το 1919 μια δυνητικά Μεγάλη Δύναμη, εφόσον η σοβιετική πλέον Ρωσία είχε αποσυρθεί και η Αυστροουγγαρία είχε διαλυθεί. Παρέμεναν η Γαλλία και η Ιταλία, αλλά ήταν δυνάμεις δεύτερης κατηγορίας. Όσο για τη Μεγάλη Βρετανία, αυτή είχε μπει σε σταθερή φάση παρακμής και είχε παρατηθεί από τα Βαλκάνια, διατηρώντας ισχυρά ερείσματα μονάχα στην Ελλάδα.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανική Κατοχή υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή για τον ελληνικό λαό, με εκατοντάδες καμένα χωριά, δεκάδες χιλιάδες εκτελέσεις και ακόμη περισσότερους θανάτους λόγω της πείνας που προκάλεσε η αρπαγή τροφίμων απ΄ την Ελλάδα για τον εφοδιασμό της γερμανικής στρατιάς που θα επιτίθονταν στη Σοβιετική Ένωση. Και σαν να μην έφτανε αυτό η Γερμανία επέβαλε στην κατεχόμενη Ελλάδα «αναγκαστικό δάνειο» το οποίο και δεν ξεπλήρωσε ποτέ. Σύμφωνα μάλιστα με πρωτοσέλιδο της γερμανικής εφημερίδας Welt am Sonntag (15.9.2011) με το τίτλο «Οφείλουμε ακόμα χρήματα στους Έλληνες;» και υπότιτλο «Λέγεται στην Αθήνα ότι υπάρχουν ακόμα ανοικτοί λογαριασμοί από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», γίνεται αναφορά στο θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων, αλλά και του κατοχικού δανείου, ύψους 476 εκ. μάρκων, το οποίο είχε παράσχει η Ελλάδα στη Γερμανία, χωρίς η τελευταία ποτέ να το αποπληρώσει. Η ίδια εφημερίδα υπολόγισε μάλιστα ότι θα μπορούσε η σημερινή οφειλή να κυμαίνεται με τα επιτόκια και τους σύνθετους τόκους στα 70 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό δηλαδή πολύ μεγαλύτερο από τη συμβολή της Γερμανίας στη διάσωση της Ελλάδας…
Γερμανική αλληλεγγύη
Παρά την πικρή εμπειρία του πολέμου οι σχέσεις των δύο λαών αναθερμάνθηκαν. Από το 1963 δύο εκατομμύρια Έλληνες μετανάστες –κυρίως απ’ τη βόρεια Ελλάδα– εργάστηκαν στη Γερμανία (400.000 απ’ αυτούς έγιναν μόνιμοι κάτοικοί της) και 2,5 εκατομμύρια Γερμανοί τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο την Ελλάδα.
Ο γερμανικός λαός έδειξε μεγάλη αλληλεγγύη στον ελληνικό λαό κατά τη διάρκεια της Χούντας και ο Σοσιαλδημοκράτης Γερμανός Καγκελάριος Βίλι Μπραντ υπήρξε υπέρμαχος της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1981. Την ίδια πολιτική συνέχισε και ο Χριστιανοδημοκράτης Καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, που έβλεπε με καλό μάτι την παρουσία της Ελλάδας στο σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Γκέρχαρντ Σρέντερ από την πλευρά του υποστήριξε την είσοδο της Ελλάδας στη Ευρωζώνη περισσότερο για πολιτικούς παρά για οικονομικούς λόγους. Δεν μπορούσε να διανοηθεί μια ενωμένη Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα, την κοιτίδα της Δημοκρατίας και της Φιλοσοφίας, που αποτελούν και τα θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Σήμερα, αν και βιώνουμε τη χειρότερη οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών, είναι εκτός πραγματικότητας, υπερβολικό και λαϊκιστικό να κατηγορήσει κανείς την Καγκελάριο Α. Μέρκελ αλλά και τη γερμανική πολιτική ηγεσία γενικότερα για «ανθελληνική πολιτική», για «οικονομικό επεκτατισμό» και για «γερμανοποίηση της Ευρώπης». Δεν υπάρχει κάποια σκόπιμη εμπάθεια κατά της Ελλάδας εκ μέρους της Γερμανίας, τη στιγμή που ο ίδιος πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Γιοάχιμ Γκάουκ δηλώνει στην «Die Welt» πως «εύχομαι και ελπίζω η Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωζώνη, θα ήταν εντελώς λάθος, εάν η Ελλάδα αποχωρούσε» και συμπληρώνοντας με νόημα «Δυστυχώς κατά τη διάρκεια της κρίσης, κάποιοι Γερμανοί πολιτικοί και κάποια γερμανικά μέσα ενημέρωσης τους προσέβαλαν ή έστω τους έκαναν υποδείξεις. Αυτό ήταν μεγάλο λάθος».
Όχι επεκτατισμός αλλά «gemütlich» διάθεση
Αυτό που υπάρχει σίγουρα είναι διαφορετικές απόψεις και συμφέροντα πάνω στην αντιμετώπιση ενός σοβαρού προβλήματος (κρίση χρέους), που είναι λίγο πολύ κοινό και αφορά το μέλλον και τις προοπτικές ολόκληρης της Ευρώπης. Η Γερμανία κυρίως, αλλά και η Ελλάδα, πρέπει να δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις για το ποια Ευρώπη θέλουν και να παλέψουν από κοινού με όλες τις άλλες χώρες γι’ αυτό.
Ενώ η Ελλάδα, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης και της λανθασμένης πολιτικής που εφαρμόζεται, βρίσκεται ήδη σε ιστορικό μετασχηματισμό από ευρωπαϊκό κράτος, μέλος της Ευρωζώνης, –στα κορυφαία 30 κράτη παγκοσμίως το 2008 ως προς το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της– οδεύει ταχύτατα προς την Τριτοκοσμιοποίηση, η Γερμανία καθίσταται και πάλι «κέντρο» της Ευρώπης και συντονίστρια της εσωτερικής αγοράς. Κι αυτό δημιουργεί ενδεχομένως τον πειρασμό να φλερτάρει με ένα είδος ηγεμονισμού στην Ευρώπη. Ωστόσο αυτό απέχει πολύ από τη «Γερμανική Ευρώπη» που φοβούνται πολλοί. Ο λόγος είναι πως η σημερινή Γερμανία είναι τελείως διαφορετική από εκείνη που ήταν πριν από εκατό χρόνια.
H Γερμανία του 1912 ήταν μια χώρα με πάνω από το μισό πληθυσμό της κάτω των 25 ετών και φτωχό. Η Γερμανία του 2012 είναι μια χώρα με περισσότερο από το μισό πληθυσμό της να είναι άνω των 50 ετών και πλούσιο. Στην πρώτη Γερμανία υπήρχε μια συγκινησιακά φορτισμένη εθνική ταυτότητα κι ένας οικονομικός και δημογραφικός δυναμισμός που ωθούσε σε επεκτατικούς πολέμους. Στη σημερινή Γερμανία όμως, τη γερασμένη και πλούσια, κυριαρχεί περισσότερο μια διάθεση «gemütlich», δηλαδή μια τάση προς την ευχάριστη κι αναπαυτική ζωή και όχι για προσφυγή σε περιπέτειες. Στην πρώτη Γερμανία κυριαρχούσε η διάθεση εκστρατειών και κατάληψης γειτονικών εδαφών, ενώ στη σημερινή δημοκρατική Γερμανία θεωρείται πιο ευχάριστο πράγμα τα ταξίδια και η αγορά ιδιοκτησίας σε μια ξένη χώρα και η απόλαυση της…
Η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να φοβούνται τη Γερμανία και ειδικά το γερμανικό λαό, διότι δεν υπάρχει καμία σχέση πλέον με το Ναζισμό, τον επεκτατισμό του παρελθόντος και ούτε υπάρχει κάποιο κρυφά οργανωμένο σχέδιο «οικονομικού επεκτατισμού», όπως επικαλούνται συχνά οι εγχώριοι εθνολαϊκιστές και οι συνωμοσιοπαρανοϊκοί. Υπάρχει απλά μια λάθος πολιτική που εφαρμόζεται ως «λύση» στο ελληνικό πρόβλημα, η οποία και πρέπει άμεσα να διορθωθεί.
Έλληνες και Γερμανοί βρίσκονται εδώ και δεκαετίες στο ίδιο καράβι και πρέπει να παλέψουν από κοινού όχι απλά να μη βυθιστεί, αλλά να φτάσει ασφαλές και ισχυρό στον προορισμό του. Πέρα από λαϊκισμούς και εθνικιστικούς μύθους Έλληνες και οι Γερμανοί είναι καταδικασμένοι να συνεργαστούν και να οικοδομήσουν μαζί μια ισχυρή, σταθερή και δημοκρατική Ευρώπη, που θα βασίζεται στο κοινό όραμα και στην αλληλεγγύη και όχι στους ανταγωνισμούς του παρελθόντος. Και προσωπικά πιστεύω πως θα τα καταφέρουν.
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου