"Grexit" τέλος! Toυ "Καρλομάγνου"

Το κατηγορητήριο της Ευρώπης κατά του Αντώνη Σαμαρά δεν έπαυε να επιβαρύνεται σε κάθε νέα φάση της ελληνικής κρίσης. Ως ηγέτης του αντιπολιτευόμενου τότε κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, η άρνησή του να υποστηρίξει το πρώτο πρόγραμμα στήριξης θεωρήθηκε εντελώς απαράδεκτη. Αργότερα, όταν υποστήριξε την κυβέρνηση ενότητας υπό τον Λουκά Παπαδήμο, ο κ.Σαμαράς τήρησε επαμφοτερίζουσα στάση ως προς το δεύτερο «μνημόνιο». Και προκαλώντας πρόωρες εκλογές νωρίτερα φέτος, κατηγορήθηκε πως έδωσε την ευκαιρία στα άκρα κάθε απόχρωσης να ενισχυθούν. Δεν θα ήταν καλύτερα, σκέφτονταν ορισμένοι, αν απλά η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ; Aνάλυση του Economist

Αλλά τώρα, ως πρωθυπουργός πλέον, ο κ. Σαμαράς έχει αρχίσει να κερδίζει σε σεβασμό. Μετά από μια συνάντηση των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρός τους Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ (Jean-Claude Juncker) δεν δίστασε να εκφράσει δημοσίως την υποστήριξή του στον Έλληνα ηγέτη: «έχω εντυπωσιαστεί... Θεωρώ πως η ελληνικήκυβέρνηση συμπεριφέρεται με αξιοθαύμαστο τρόπο». Η επίσκεψη της Γερμανίδας καγκελαρίου'Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) στην Αθήνα, ήταν το σαφέστερο ως τώρα σημάδι πως ηαποβολή της Ελλάδας από την ευρωζώνη («Grexit») έχει πια αποκλειστεί. Ένας από τους λόγους που οδήγησαν σε αυτόν τον εναγκαλισμό με τον κ. Σαμαρά είναι πως αντιπροσωπεύει το μικρότερο κακό σε σχέση με την εναλλακτική λύση, τον ακροαριστερό Αλέξη Τσίπρα. Ένας άλλος είναι πως η διατήρηση της Ελλάδας εντός ευρωζώνης είναι πολύ λιγότερο επίφοβη από το χάος που θα συνόδευε το «Grexit». Ένας τρίτος είναι πως ο κ. Σαμαράς φαίνεται πως αποδέχεται τους ευρωπαϊκούς όρους για τη διάσωση της Ελλάδας.

Οι ευρωκράτες διαγιγνώσκουν μια αίσθηση σοβαρότητας στον Έλληνα πρωθυπουργό, και όχι μόνο διότι διόρισε ως υπουργό οικονομικών έναν διακεκριμένο οικονομολόγο, τον Γιάννη Στουρνάρα. Υπάρχει κι ένας άλλος παράγοντας, που κανείς δεν θα παραδεχτεί δημοσίως: η πολιτική της σκληρής και ταχείας λιτότητας προκάλεσε περιττές οδύνες. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (ΔΝΤ), φέτος η ύφεση της Ελλάδας θα είναι πολύ βαθύτερη από ότι προβλεπόταν τον Απρίλιο και το ίδιο θα συμβεί και του χρόνου. Η ευρωζώνη δεν πρόκειται ποτέ να ξεστομίσει το mea culpa που παραδέχτηκε το ΔΝΤ στην τελευταία του «παγκόσμια οικονομική επιθεώρηση», όπου παραδέχεται πως υποτίμησε δραματικά τις επιπτώσεις των επιβεβλημένων μέτρων λιτότητας στην συρρίκνωση του ελληνικού ΑΕΠ. Στο κάτω-κάτω, η ευρωζώνη μπορεί πάντοτε να ρίχνει το φταίξιμο στην ατολμία των ελληνικών κυβερνήσεων. Κι όμως, όταν βρέθηκαν αντιμέτωπες με βαθύτερες του προβλεπομένου υφέσεις, η Ισπανία και η Πορτογαλία κέρδισαν μια επιμήκυνση ενός έτους στο χρονοδιάγραμμα που είχαν για να μειώσουν το έλλειμμά τους κάτω του 3% του ΑΕΠ.

Με την υποστήριξη της επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ (Christine Lagarde), η Ελλάδα τελικά μπορεί να κερδίσει κι εκείνη με την σειρά της την διετή παράταση που ζητάει, προκειμένου να μηδενίσει το πρωτογενές έλλειμμά της το 2014. Μια συμφωνία επ' αυτού μπορεί να επιτευχθεί ως τον Νοέμβριο. Πριν όμως, η Ελλάδα χρειάζεται να «ισοσκελίσει» το πολιτικό έλλειμμα της αξιοπιστίας της στους εταίρους της τής ευρωζώνης, που μπορεί να μην θέλουν πια να την εκδιώξουν, αλλά δεν έχουν καμία διάθεση να ξοδέψουν κι άλλα δισεκατομμύρια για να την συγκρατήσουν στην ομάδα τους.

Ο γρίφος της Ελλάδας έχει τρία σκέλη:

• Πρώτον, για να επανέρθει στην τροχιά της επίτευξης των δημοσιονομικών της στόχων, από την οποία εκτροχιάστηκε και λόγω της παράλυσης που συνόδευσε τις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις της άνοιξης του 2012, η Ελλάδα χρειάζεται να εκπονήσει ένα πρόγραμμα μείωσης των ελλειμμάτων της κατά 13.5 δις ευρώ για το 2013-2014. Όσο κι αν γκρινιάζει πως αυτές οι περικοπές είναι πολύ επώδυνες και πολύ βεβιασμένες, η Ελλάδα φαίνεται τελικά να συμφωνεί με την τρόικα -το ΔΝΤ, την «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ) και την «ευρωπαϊκή επιτροπή» (Κομισιόν).
• Δεύτερον, να δοθεί στην Ελλάδα διετής περίοδος χάριτος για να εκπονήσει μέτρα άλλων 10-20 δις ευρώ. Η Ελλάδα ισχυρίζεται μάλλον αβάσιμα πως δεν πρόκειται να χρειαστεί περαιτέρω δανεισμό από την ευρωζώνη. Σε κάθε περίπτωση πάντως θα χρειαστεί την αγαθοεργή διάθεση της ΕΚΤ. Η τράπεζα θα κληθεί να επιτρέψει στην Ελλάδα να εκδώσει περισσότερα βραχυπρόθεσμα κρατικά ομόλογα (που θα καταλήξουν εν πολλοίς στα χαρτοφυλάκια της ΕΚΤ μέσω των ελληνικών τραπεζών) ενώ αποδέχεται νααναχρηματοδοτήσει ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού χρέους που κατέχει ήδη, έστω κι αν επισήμως διαβεβαιώνει πως κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με παράνομη έμμεση χρηματοδότηση της Ελλάδας.
• Τρίτον και σοβαρότερο πρόβλημα είναι πως οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας είναι τόσο φτωχές που κατά πάσα πιθανότητα το 2020 θα βρίσκεται πολύ μακριά από τον στόχο του περιορισμού του δημοσίου χρέους της στο 120% του ΑΕΠ -στόχο που τέθηκε προκειμένου να δικαιολογηθεί η ανάγκη του «κουρέματος» της ονομαστικής αξίας των χρεογράφων που κατείχαν ιδιώτες επενδυτές, και που θεωρείται το ελάχιστο όριο προκειμένου να κατορθώσει η ελληνική οικονομία να επιβιώνει χωρίς εξωτερική βοήθεια.

Η Ελλάδα ελπίζει πως η αποκατάσταση της αξιοπιστίας της αρκεί να οδηγήσει την οικονομία της σε αναθέρμανση. Έτσι το ΔΝΤ, που ήταν πολύ επιφυλακτικό όσον αφορά τον βαθμό της λιτότητας που ζητήθηκε από την Ελλάδα, καθώς διστάζει να «μαγειρέψει» τα νούμερα ώστε να ταιριάζουν στις προδιαγραφές της ευρωζώνης, βρίσκεται σήμερα να παίζει τον άχαρο ρόλο εκείνου που επιμένει «ανάλγητα» να εφαρμοστούν τα συμπεφωνημένα μέρα. Ως τώρα, το ΔΝΤ πίεσε σιωπηλά την ευρωζώνη να διαγράψει ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού χρέους. Αλλά αν η Αμερική δεν κατορθώσει να πείσει το ΔΝΤ να υιοθετήσει τις υπεραισιόδοξες προβλέψεις των Ευρωπαίων, εκείνοι μπορεί να κληθούν να δανείσουν στην Ελλάδα κι άλλα λεφτά (πράγμα πολιτικά δύσκολο), να διαγράψουν κι άλλο τα χρέη της (πρακτικά αδύνατο) ή και τα δύο. Όπως πάντα, οι Ευρωπαίοι θα καταφύγουν σε «μπαλώματα», τουλάχιστο ως τις γερμανικές εκλογές. Μια ιδέα είναι να επισπεύσουν την χορήγηση των δανείων προς την Ελλάδα, ώστε να έχει περιθώρια κίνησης για αρκετό καιρό, αναβάλλοντας για αργότερα την εξέταση τυχόν αστοχιών της. Μια άλλη είναι να δηλώσουν δημοσίως πως το μέλλον της ελληνικής οικονομίας είναι κι επισήμως απρόβλεπτο, ακόμα και για τους καλύτερους εμπειρογνώμονες· σε αυτήν την περίπτωση, αν η ανάπτυξη δεν εμφανιστεί στο ραντεβού της με την Ελλάδα, η ευρωζώνη θα κληθεί να επωμιστεί το βάρος της διαχείρισης του χρέους της χώρας. Κι αν ακόμα το ΔΝΤ αρνηθεί να συνεχίσει να δανείζει την Ελλάδα, η ευρωζώνη θα δράσει μονομερώς αδιαφορώντας για το ΔΝΤ, όπως το έκανε ήδη στην περίπτωση της Λετονίας.

Όλα άρχισαν στην Αθήνα

Η μοίρα θέλησε η κρίση της ευρωζώνης να ξεκινήσει από την Ελλάδα. Τα ψέματα για τα δημοσιονομικά της στοιχεία ενστάλαξαν την πεποίθηση, ιδίως στην Γερμανία, πως το πρόβλημα του ευρώ ήταν τα υπερβολικά ελλείμματα της Ελλάδας και η λύση οι σκληρές και βαθιές περικοπές τους. Αλλά τα δεινά της Ισπανίας απέδειξαν πως ακόμα και οι πλεονασματικοί προϋπολογισμοί δεν εξασφάλιζαν τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης από την οικονομική κατάρρευση. Πέραν της υπέρμετρης λιτότητας, η έκθεση του ΔΝΤ εκφράζει την ανησυχία της για την «πολιτική αβεβαιότητα», στην οποία συμπεριλαμβάνονται και οι ανησυχίες για τυχόν διάσπαση της ευρωζώνης.Το ΔΝΤ εκτιμά πως η ανασφάλεια βαθαίνει την ύφεση και επιβραδύνει την οικονομική ανάκαμψη. Το ταμείο μάλιστα εκθέτει και έναν κατάλογο ενδεδειγμένων μέτρων, όπως είναι η δημιουργία μιας τραπεζικής ενότητας που θα περιλαμβάνει μια ενιαία ελεγκτική αρχή της ευρωζώνης. Οι προτάσεις αυτές θα απασχολήσουν την σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) της 18ης και 19ης Οκτωβρίου.

Η Ελλάδα πιθανό να έχει δίκιο να νομίζει πως την μεγαλύτερη τόνωση στην οικονομία της θα την παράσχει το οριστικό «κατέβασμα» της τραγωδίας «επιστροφή στην δραχμή». Αλλά η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μπορεί τελικά να αφορά και τους δανειστές της, με προεξάρχουσα την Γερμανία. Το πρόβλημα της ευρωζώνης δεν είναι τα δυσλειτουργούντα κράτη-μέλη της, αλλά η δυσλειτουργούσα νομισματική ενοποίηση.
«Charlemagne» είναι το ψευδώνυμο ειδικού συντάκτη του «Εκόνομιστ» για τα ευρωπαϊκά θέματα
Προοδευτική Πολιτική