Γράμμα σε γερμανίδα φίλη. Του Γιάννη Γερμανού

Θέλησα, μέσα στον ορυμαγδό, να διαβάσω γερμανικές ηλεκτρονικές εφημερίδες, για να μάθω πώς αντιμετωπίζονται εκεί τα συμβαίνοντα. Στα σχόλια που ακολουθούσαν το (ψύχραιμο) κύριο άρθρο, το μάτι μου έπεσε πάνω στο πρώτο απ’ αυτά, που ανήκε σ’ έναν γερμανό αναγνώστη. Αναρωτιόταν απλώς: «Πότε θα ερωτηθεί ο γερμανικός λαός για όλα αυτά;»

Όλα κι όλα – εάν η Ελλάδα τελικά δεν τα καταφέρει, φοβάμαι ότι ο ίδιος ο γερμανικός λαός, αυτός που ποτέ δεν έμαθε την αλήθεια για την προσπάθεια «σωτηρίας», αναμφίβολα πιο κυνικός και πιο ορθολογιστής απ’ τους νοτίους Ευρωπαίους καθώς είναι, θα καταδικάσει ανέκκλητα την ηγεσία του. Θα έρθει μοιραία η Πτώση της σιδηράς καγκελαρίου, περίπου όπως την περιέγραψε ο Αλμπέρ Καμύ στο γνωστό του έργο: όταν οι άνθρωποι δεν αναζητούν πια (συν)αγωνιστές στην πορεία τους, αλλά (συν)ενόχους στην τραγική τους μοίρα, θα τους βρουν – ακόμη κι αν μπουκώνονται συστηματικά από ακραία δημοσιεύματα για τους δήθεν τεμπέληδες χαραμοφάηδες εταίρους της Μεσογείου...

Στα Γράμματα σ’ έναν γερμανό φίλο ο ίδιος αναφέρθηκε στο καθήκον των πνευματικών ανθρώπων «να κρατηθούν στον αγώνα, να βοηθήσουν τον άνθρωπο ενάντια σε ό,τι τον καταπιέζει, να βοηθήσουν την ελευθερία του ενάντια στο μοιραίο που τον κυκλώνει». Τον «γερμανό φίλο» του επέλεξε ο συγγραφέας για να εναντιωθεί στην παραστρατημένη ερμηνεία του Νίτσε, που ανήγαγε τη φυλή σε θεότητα, καθώς και στον πάσης φύσεως φασισμό που ενέσκηψε πανίσχυρος.
Βρίσκει αφορμή να αρνηθεί την αντικατάσταση της δημιουργίας απ’ την απλή παραγωγή, την υποκατάσταση του αληθινού πάθους απ’ τον στεγνό υπολογισμό και της ελεύθερης έκφρασης απ’ τη σιωπή της σκλαβιάς. «Ξέρω ότι μέσα μου κάτι έχει νόημα κι αυτό είναι ο άνθρωπος, γιατί είναι η μόνη ύπαρξη, που απαιτεί να έχει ο κόσμος νόημα. Αυτός ο κόσμος έχει τουλάχιστον την αλήθεια του ανθρώπου και χρέος μας είναι να δικαιώσουμε τον αγώνα του, ενάντια στο ίδιο του το πεπρωμένο. Και δεν υπάρχει άλλη δικαίωση από τον άνθρωπο, αυτόν πρέπει να σώσουμε, αν θέλουμε να σώσουμε την ίδια την ιδέα που διαμορφώνουμε για τη ζωή. Τι σημαίνει να σώσουμε τον άνθρωπο; Να μην τον ακρωτηριάζουμε και να του δίνουμε την ευκαιρία για δικαιοσύνη, που αυτός μονάχα συλλαμβάνει».
Παίρνω αφορμή απ’ τα Γράμματα σ’ έναν γερμανό φίλο του γάλλου νομπελίστα με το ελληνικό πνεύμα. «Η Ελλάδα είναι για τον πνευματικά επαναστατημένο Καμύ ο τόπος του καθαρού φωτός, της καθαρής καρδιάς, των χεριών που κρατιούνται φιλικά, ο τόπος του μέτρου, της σύνθεσης στοχασμού και κοσμικής πραγματικότητας, της ομορφιάς, αξίας που αντέχει δύο χιλιάδες χρόνια τώρα. Είναι η χώρα που μεταμορφώνει τη σκυθρωπότητα σε λυρισμό, την απελπισία σε αισθητική, την ομορφιά σε αξία. Η ελληνική προστατική της σαφήνειας, η θαρραλέα λογική, η μέθεξη στον κόσμο (στωική πίστη), το μεσογειακό τοπίο, το πάθος για τον ήλιο, τα πρόσωπα του μύθου (...). Όλα αυτά είναι ο ελληνικός κλήρος του στοχαστή κι αποτελούν γι' αυτόν τα σωτηριακά μέσα του σύγχρονου πολύπαθου κόσμου.»*
Κα Μέρκελ, δεν είναι ένα οποιοδήποτε ταξίδι αυτό, τη δεδομένη χρονική στιγμή, τώρα που για εσάς φαίνεται να στενεύει ο κλοιός. Καλώς να ορίσετε, σε μια σπιθαμή γης που μπορεί να κρατά τη σωτηρία σας, όπως ο Σίσυφος κουβαλά τον βράχο, αιωνίως καταδικασμένος αλλά αξιοπρεπής· ο γάλλος νομπελίστας γράφει ότι η πέτρα δεν διαβρώνεται ποτέ από μέσα, παρά μόνο φθείρεται εξωτερικά (Ο Μύθος του Σίσυφου, 1942). Όπως ένας ασθενής που υπομένει την αρρώστια του, χωρίς να λυγίζει μπρος στην ανίκητη μοίρα, και διατηρεί έτσι την ψυχή του άθικτη.
* Α. Κελεσίδου, Η πνευματική ανταρσία και ο Camus, σε: Το δικαίωμα της αντίστασης, Κέντρο Δικανικών Μελετών