Η ευρωπαϊκή τρέλα λιτότητας. Του Πολ Κρούγκμαν

Αρκετά με τα παράπονα. Λίγες μέρες μόνο έχουν περάσει, όταν η συμβατική λογική έλεγε ότι η Ευρώπη έχει τα πράγματα υπό έλεγχο. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, υποσχόμενη να αγοράσει, εάν χρειαστεί, ομόλογα κυβερνήσεων που τα έχουν βρει δύσκολα, ηρέμησε κάπως τις αγορές. Ότι είχαν να κάνουν τα υπερχρεωμένα κράτη μόνο από την πλευρά τους ήταν να συμφωνήσουν σε ακόμη περισσότερα και εντονότερα μέτρα λιτότητας - προϋπόθεση για τα δάνεια από την κεντρική τράπεζα  - και όλα θα πάνε καλά. Του Πόλ Κρούγκμαν

Αλλά αυτοί που διαμορφώνουν την συμβατική λογική ξέχασαν ότι στην υπόθεση εμπλέκονται και άνθρωποι. Ξαφνικά, στην Ισπανία και την Ελλάδα πραγματοποιούνται απεργίες και τεράστιες διαδηλώσεις. Οι λαοί των χωρών αυτών τονίζουν ότι έφτασαν στα όριά τους: Με ανεργία αντίστοιχη της περιόδου της Μεγάλης Ύφεσης και με ανθρώπους της μεσαίας τάξης να αρχίζουν να ψάχνουν στα σκουπίδια για τρόφιμα, η λιτότητα έχει τραβήξει ήδη πολύ. Αυτό σημαίνει ότι εν τέλει μπορεί να μην έχει βρει την λύση η Ευρώπη. 

Πολλοί σχολιαστές προτείνουν ότι οι πολίτες της Ισπανίας και της Ελλάδας απλά καθυστερούν το αναπόφευκτο. Διαμαρτύρονται ενάντια σε θυσίες που πρέπει, στην ουσία, να γίνουν. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι οι διαδηλωτές έχουν δίκιο. Περισσότερη λιτότητα δεν θα βοηθήσει κανέναν. Εδώ αυτό που φαίνεται είναι ότι οι παράλογοι παίκτες είναι οι κυβερνήτες εκεί, που ζητούν ακόμη περισσότερο πόνο και θυσίες.
Ας δούμε λίγο την υπόθεση της Ισπανίας. Από τι προέκυψε στην ουσία το πρόβλημά της; Βασικά, η Ισπανία επανέρχεται ύστερα από την αποκάλυψη μιας γιγαντιαίας φούσκας στην αγορά ακινήτων, η οποία άφησε ένα οικονομικό κενό και μια περίοδο που έκανε την ισπανική βιομηχανία μη ανταγωνιστική. Τώρα η Ισπανία πρέπει να ακολουθήσει τον δύσκολο δρόμο να γίνει ξανά ανταγωνιστική. Εάν δεν φύγει από το ευρώ - κάτι που κανείς δεν θέλει να κάνει - είναι καταδικασμένη σε χρόνια υψηλής ανεργίας.
Αλλά αυτή η αναπόφευκτα απαραίτητη κατάσταση μεγενθύνεται από την επιβολή περικοπών. Αυτές οι περικοπές λειτουργούν σαν μια κατάσταση που προσπαθείς να γιατρέψεις τον πόνο, προκαλώντας και άλλο πόνο.
Κατ’ αρχήν, η Ισπανία δεν βρέθηκε σε προβληματική θέση επειδή η κυβέρνησή της δεν ήταν σωστή. Αντιθέτως, στην αυγή της κρίσης η χώρα είχε πλεονασματικό προϋπολογισμό και μικρό χρέος. Ακόμη και καθώς βάθαινε η κρίση και χάνονταν μαζί της τα έσοδα, η Ισπανία δεν βρέθηκε με τεράστιο χρέος.
Είναι αλήθεια ότι τώρα η Ισπανία δεν μπορεί να δανειστεί για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμά της. Το πρόβλημα όμως υπάρχει γιατί επικρατεί φόβος για την περίπτωση που θα προκύψουν δυσκολίες στην χώρα - και σίγουρα εξαιτίας της πιθανής πολιτικής αναστάτωσης που θα είναι αποτέλεσμα της μεγάλης ανεργίας. Και το να απαλείψει κανείς μερικές μονάδες από αυτό το έλλειμμα δεν θα απομακρύνει τους φόβους. Στην πραγματικότητα, μια έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προτείνει ότι οι περικοπές δαπανών σε πολύ καταπονημένες οικονομίες ίσως στην πραγματικότητα μειώσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών, επειδή επιταχύνουν τον ρυθμό της οικονομικής ύφεσης.
Με απλά μαθηματικά, η Ισπανία δεν χρειάζεται περισσότερη λιτότητα. Δεν θα πρέπει να ρίξει ένα κόμμα και δεν θα είναι εναλλακτική λύση σε μια δύσκολη περίοδο. Αλλά οι σημαντικές περικοπές σε ουσιώδεις δημόσιες υπηρεσίες, για να βοηθηθούν όσοι έχουν ανάγκη, στην ουσία θα έχουν αντίστροφα αποτελέσματα στις προοπτικές της χώρας για επιτυχή αναδιάρθρωση.
Τότε, γιατί απαιτούν περισσότερο πόνο; 
Μια πλευρά της εξήγησης είναι ότι στην Ευρώπη, όπως και στην Αμερική, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν προσηλυτιστεί στην κουλτούρα της λιτότητας και πιστεύουν ότι τα ελλείμματα των προϋπολογισμών - και όχι η μαζική ανεργία - είναι ολοφάνερος και παρών κίνδυνος, και πως η μείωση των ελλειμμάτων με κάποιον τρόπο θα λύσει τα προβλήματα, που προέκυψαν από την δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα.
Περισσότερο από αυτό, ένα σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης στον πυρήνα της Ευρώπης, και κυρίως στην Γερμανία, είναι αφοσιωμένο σε μια λανθασμένη οπτική των πραγμάτων. Μιλήστε σε Γερμανούς αξιωματούχους και θα φτιάξουν ένα προφίλ της κρίσης του ευρώ σαν ένα θέατρο ηθικής, ένα παραμύθι από χώρες που έζησαν καλά και τώρα πρέπει να πληρώσουν το αντίτιμο της πτώσης. Χωρίς να δίνεται σημασία ότι δεν συνέβη μόνο αυτό - οι γερμανικές τράπεζες έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην φούσκα με τα ακίνητα στην Ισπανία. Η αμαρτία και οι επιπτώσεις της αποτελούν την ιστορία που αφηγούνται, και μένουν προσκολλημένοι σε αυτή.
Ακόμη χειρότερο είναι ότι η πλειονότητα των Γερμανών ψηφοφόρων το πιστεύει αυτό, απλά και μόνο γιατί τους το είπαν οι πολιτικοί τους. Και ένας φόβος για την αντίθετη στάση των ψηφοφόρων που τους πίστεψαν λανθασμένα, αφού τους έχουν βάλει - στην ουσία -  στο εδώλιο για τις συνέπειες στην νότια Ευρώπη, δεν αφήνει στους Γερμανούς πολιτικούς το περιθώριο να εγκρίνουν έκτακτα δάνεια στην Ισπανία και σε άλλες χώρες με προβλήματα, εάν πρώτα οι δανειζόμενοι δεν τιμωρηθούν.
Βέβαια, δεν αντικατοπτρίζονται έτσι οι απαιτήσεις για λιτότητα. Όμως, αυτό αντανακλούν στην ουσία. Και έχει περάσει ο καιρός πια, που πρέπει να σταματήσει αυτή η βάναυση παράνοια.
Εάν η Γερμανία πραγματικά θέλει να σώσει το ευρώ, τότε θα πρέπει να αφήσει την ΕΚΤ να κάνει ότι είναι απαραίτητο για να σώσει τις υπερχρεωμένες χώρες - και θα πρέπει να το κάνει χωρίς να απαιτεί περισσότερο ανούσιο πόνο.
Επιμέλεια: Νίκος Μίχος