ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ
Του Χρίστου Λογαρίδη
ΕΦΤΙΑΞΑΝ ΜΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ
Ο φιλόσοφος και ποιητής Στέφανος Ροζάνης, δίδαξε στο πανεπιστήμιο της νέας Σορβόνης, στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, στην Αθήνα και αλλού. Έγραψε πάρα πολλά βιβλία, ανάμεσα τους, οι αναμνήσεις ενός επαναστάτη, ουτοπία και επανάσταση, η αρχή της ανθρωπιάς, Χίτλερ 1889-1936, το τέλος του λόγου, ο μύθος του κράτους, για τον Νίτσε, περί δημοκρατίας, η κλασική αρχαιότητα στην σκέψη του Κάρλ, Μάρξ. Σήμερα μας τιμά κρατώντας το Χωνί και μας ταξιδεύει σε μονοπάτια σκέψης πολύτιμα για όλους μας.
Κύριε Ρωζάνη, πως βλέπει ένας φιλόσοφος αυτή την εποχή που ζούμε?
Αυτό που ζούμε, είτε ως προεκλογική περίοδο, είτε ως ατμόσφαιρα που διέπει το κοινωνικό σύνολο, είναι μια διαδικασία που προετοιμάζεται εδώ και δεκαετίες. Ας επικεντρωθώ μόνο στις τελευταίες δυο δεκαετίες, που το κοινωνικό, πολιτικό σκηνικό, προετοίμαζε μια δημοκρατία χωρίς ανθρώπους. Αυτό που ονομάζουν σήμερα δημοκρατία, δεν έχει ανάγκη τους ανθρώπους. Είναι μια δημοκρατία, που στηρίζεται σε μια αυτοποιητική λειτουργία, με παράγοντες που δεν έχουν καμιά πρόσβλεψη προς την ίδια την κοινωνία, δεν είναι ούτε μαζί με την κοινωνία, ούτε για την κοινωνία. Μοιάζει σχεδόν μεταφυσικό το πρόβλημα, η έννοια δημοκρατία, αποσπάτε από το κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό περιεχόμενο της και γίνεται μια αυτόνομη κατάσταση, που δρα και κινείται παρανοικά. Είναι μια αυτοποιητική μηχανή, η οποία εκφράζει την επιθυμία της να παραμείνει ένα κενό σημένον, χωρίς να προυποθέτει, ούτε την συμφωνία του Δήμου, ούτε τον έπαινο του Δήμου, ούτε καν την κριτική του Δήμου. Ο Δήμος έχει εντελώς αποσπαστεί από την δημοκρατία. Αυτή είναι η προεκλογική παράνοια, που θα συνεχιστεί και μετεκλογικά, και προσβλέπει στην ολοκλήρωση αυτής της αυτοποιητικής μηχανής, με τον εξωβελισμό κάθε κοινωνικού, πολιτικού και πνευματικού περιεχομένου.
Υπάρχει λύση σε αυτό το πρόβλημα?
Οποιαδήποτε λύση και αν φέρουν αυτές οι εκλογές, πιστεύω πως δεν θα είναι λύση. Λύση θα μπορούσε να βρεθεί, αν όπως έλεγε ο δάσκαλος μου, ο Κώστας Παπαιωάνου, οι μάζες εισβάλουν στην ιστορία και διαμορφώσουν το πρόσωπο της ιστορίας. Αυτό έγινε κατά τον 19ο αιώνα. Την στιγμή όμως που το κοινωνικό, δεν εμπεριέχεται μέσα στην προοπτική της διακυβέρνησης, από κει και πέρα, δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να προκύψει λύση. Το ένα αδιέξοδο θα ακολουθεί το άλλο και τελικά θα έχουμε μια εναλλαγή αδιεξόδων. Δεν είμαι μάντης για να ξέρω πόσο θα κρατήσει αυτό, μπορώ όμως να πω αυτό που θα έλεγε ο Νίτσε. Είναι νύχτα που γίνεται όλο και ποιο νύχτα.
Σας τρομάζει το φαινόμενο του νεοφασισμού που εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη?
Έχω την εντύπωση, πως ο φασισμός, από την ιστορική του γέννηση, όχι την ψυχολογική του, ήταν ένα από τα κύρια όπλα μιας κυρίαρχης άρχουσας τάξης. Ήταν το όργανο εκείνο, μέσω του οποίου, η τάξη αυτή, ωθούσε τους δικούς της στόχους και σκοπούς. Κατά συνέπεια, νοώ τον σημερινό φασισμό, όπως νοούσα τον φασισμό, όταν μελετούσα την Βαιμάρη, την άνοδο του Χίτλερ, του Μουσολίνι. Ο φασισμός είναι το πιο δυνατό όπλο στα χέρια των κυρίαρχων. Κατά συνέπεια, αυτή η άνοδος του φασισμού στην Ελλάδα, είναι όπλο στα χέρια της εξουσίας, των κυρίαρχων και για αυτό, θα μεγαλώνει και θα μεγαλώνει.
Ο Βασίλης Ραφαιλίδης, έλεγε πως ο φασισμός δεν αγαπά το κεφάλαιο, αγαπά το πολύ μεγάλο κεφάλαιο.
Ακριβώς, αν νοούσε την έννοια μεγάλο κεφάλαιο, όχι με την στενή οικονομική έννοια, αλλά με έννοια κυριαρχίας, συμφωνώ απόλυτα μαζί του.
Ο Ραφαιλίδης, έλεγε ακόμα, πως τον φασισμό τον τρέφει η μεσαία τάξη, γιατί βρίσκει ένα παρελθοντολογικό μεγαλείο, που καλύπτει την ασημαντότητα της.
Είναι κοινότυπο να ανατρέξει κανείς στην ιστορία και να δει, πως ο φασισμός πάντοτε εδρεωνόταν στην ισχύ, η του λούμπεν προλεταριάτου, στο οποίο έδινε μια ταυτότητα, η του μικροαστού, στον οποίο έδινε μια ψευδή κατάσταση, ότι αυτός μπορεί να ελέγχει. Τελικά αυτή η ψευδής κατάσταση, έβαλε τον φασισμό, να ελέγχει τους ελέγχοντες.
Έχετε ζήσει τον εμφύλιο, έχετε μελετήσει την ιστορία. Πολλοί λένε πως αυτή η εποχή, μοιάζει με την δημοκρατία της Βαιμάρης, συμφωνείτε?
Μπορεί κανείς να βρει αναλογίες, από την εποχή που μεσολάβησε από την δολοφονία της Λούξεμπουρκ, μέχρι την άνοδο του Χίτλερ. Υπό αυτή την έννοια υπάρχουν αναλογίες, που όμως λειτουργούν παραπλανητικά. Περισσότερο λειτουργούν συναισθηματικά, παρά σαν μια ψυχρή ανάλυση κοινωνικών όρων και συμπεριφορών. Υπάρχει πάντως μια ισχυρή αναλογία ανάμεσα στην Βαιμάρη και την σημερινή εποχή. Μπορεί να φανεί παράξενο, αλλά μιλώ για την Ευρώπη, δηλαδή για την μόνη γεωγραφική στερέωση της κουλτούρας του ανθρώπινου υποκειμένου. Μόνο η Ευρώπη θα μπορούσε να στηριχθεί στην κουλτούρα της και αντ αυτού, έχει εξοντώσει την κουλτούρα της. Έχει κάνει έθνη χωρίς εθνότητες, έχει αφανίσει την κουλτούρα, δηλαδή την έκφραση του πνεύματος ενός λαού, και άρα την ικανότητα να αντιστέκεται σε οποιαδήποτε ισοπέδωση λαών και εθνοτήτων.
Αυτή η Ευρώπη, δημιουργήθηκε για να μην γίνει ποτέ ξανά ένας παγκόσμιος πόλεμος, και ιδιαίτερα να μην αφήσει την Γερμανία να ξεκινήσει ξανά έναν πόλεμο, αλλά βλέπουμε το αντίθετο αποτέλεσμα.
Ακριβώς. Έχω την εντύπωση, ότι το λάθος, είναι πως φτιάχτηκε η Ευρώπη. Το λάθος είναι πως η Ευρώπη, φτιάχτηκε στα μέτρα του Γερμανικού ηγεμονισμού. Είναι η Τρίτη φορά, που ο Γερμανικός ηγεμονισμός επιχειρεί να αλώσει την Ευρωπαική κουλτούρα. Να αλώσει δηλαδή τον Ευρωπαικό διαφωτισμό. Ας μην ξεχνάμε, πως ο Γερμανισμός, δεν δέχθηκε ποτέ τον διαφωτισμό. Όχι μόνο δεν τον δέχθηκε, αλλά υπήρξε αντίμαχος του με εξαιρετική οξύτητα. Το βιβλίο του Τόμας Μάν, οι αναμνήσεις ενός απολιτικού, αν λέω σωστά τον τίτλο, είναι ένα εξαιρετικό κείμενο για να καταλάβουμε τι είναι ο Γερμανισμός σε σχέση με τον διαφωτισμό. Αυτή τη στιγμή, ο διαφωτισμός έχει αλωθεί στην καρδιά του. Η καρδιά του Ευρωπαικού διαφωτισμού, είναι ο Γαλλικός διαφωτισμός.
Ο οποίος είχε στηριχθεί στα αρχαία Ελληνικά κείμενα.
Οικοδομήθηκε πάνω στον αρχαίο Ελληνικό ανθρωπισμό, έχει όμως εκτρέψει τον αρχαίο Ελληνικό ανθρωπισμό, στον Ουμανισμό της Αναγέννησης. Αυτό που λέμε αναγεννησιακό πνεύμα. Το αναγεννησιακό πνεύμα, από την μια μεριά τροφοδοτείται από τον αρχαίο Ελληνικό ανθρωπισμό, από την άλλη όμως, τον εκτρέπει για την αποκόμιση κέρδους, μέσω του Ουμανισμού. Αυτό μπορούμε να το δούμε πολύ καθαρά, όταν ψάχνουμε τα ψήγματα του Ελληνικού ανθρωπισμού, μέσα στον Ουμανισμό.
Ακούμε διαρκώς, πως η Ελλάδα θα φύγει από την Ευρώπη, κάτι αστείο όταν σκεφθούμε πως η Ελλάδα γέννησε την Ευρώπη.
Αυτό είναι το λιγότερο, ανόητο. Τι σημαίνει η Ελλάδα φεύγει από την Ευρώπη? Η Ελλάδα είναι Ευρώπη. Και η Γαλλία είναι Ευρώπη, η Ισπανία είναι Ευρώπη. Το να φύγει η Ελλάδα από την Ευρώπη, σημαίνει να ακυρωθεί η Ευρώπη. Αν η δυναμική των πραγμάτων, ωθεί σε έναν Ασιατικό αιώνα, η σε έναν Αμερικανικό αιώνα ξανά, τότε φυσικά η Ελλάδα θα φύγει από την Ευρώπη. Είναι εντελώς ανόητα όλα αυτά.
Έχετε διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια σε όλη την Ευρώπη. Κάθε μορφωμένος Ευρωπαίος, ξεκινάει από την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία. Με την έννοια αυτή, η Ελλάδα είναι αδύνατον να φύγει από την Ευρώπη.
Μα, συγνώμη, δεν υπάρχουν πουθενά στην Ευρώπη φιλοσοφικές σπουδές, που να μην έχουν αφετηρία, αλλά και κορύφωση, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη. Είναι δυνατόν να πει κανείς, πως υπάρχει Ευρωπαική φιλοσοφία που δεν εδράζεται πάνω στις Πλατωνικές, Αριστοτελικές, Πλωτινικές και άλλες πηγές? Αυτά είναι αδιανόητα πράγματα. Το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ο υποκινητής του πνεύματος. Τουλάχιστον για την Ευρώπη, δεν μιλώ για την Ασία, που δεν την ξέρω στο τέλος. Αλλά για την Ευρώπη, ο υποκινητής του πνεύματος, του περίφημου «γκάιστ» για να χρησιμοποιήσω γερμανικό όρο, δεν είναι τίποτε άλλο από το «γκάιστ» της αρχαίας Ελληνικής παιδείας
Πως είναι δυνατόν να αποδεχόμαστε η ζωή μας να έχει τιμή? Όταν δίνω 8, ακόμα και 15 ώρες την ημέρα για να δουλεύω για κάποιον, αυτός ο χρόνος δεν μπορεί να έρθει πίσω με κανένα χρηματικό ποσό. Πως γίνεται να θεωρούμε επιστήμη, το πόσο κάνει το κατοστάρικο? Εκατόν πενήντα.
Μας έχει μάθει ο Γκαλμπρέιν, εδώ και δεκαετίες και εμείς όλο το ξεχνάμε, ότι η οικονομική επιστήμη δεν υπάρχει. Εκείνο που υπάρχει, είναι μόνο η ψυχολογική κατάσταση που βρίσκεται μια ομάδα ανθρώπων, πείτε το κοινότητα, η κοινωνία, η οποία μέσω των ψυχολογικών της αναταράξεων, οδηγεί αυτό που λένε οικονομία. Να μην ξεχνάμε και ποτέ, τον Σον Πέτερ, με την θεωρία του για την δημιουργική καταστροφή. Ο κόσμος καταστρέφεται για να δημιουργηθεί. Για μένα αυτό είναι η μόνη ελπίδα. Αυτά που βλέπουμε τώρα, προετοιμάζονται εδώ και πολλές δεκαετίες.
Μήπως το χρήμα δεν είναι μέσο συναλλαγής, αλλά μέσο εξουσίας?
Ωραία, ας μιλήσουμε λίγο μεταφυσικά, χρησιμοποιώντας τον Μάρξ. Ο Μάρξ ονόμαζε το χρήμα Σατανά. Γιατί αλήθεια, ένας «οικονομολόγος», φιλόσοφος, ένας «κοινωνιολόγος» όπως ήταν ο Μάρξ, ένας μεγαλοφυής άνθρωπος, ονόμαζε το χρήμα δαιμονικό? Μα είναι η μεταφυσική επιβολή του κακού, πάνω στον κόσμο.
Το ίδιο έλεγε και ο Ισοκράτης, τίποτα χειρότερο από το χρήμα δεν εμφανίστηκε ανάμεσα στους ανθρώπους…
Έτσι ακριβώς. Αυτή την στιγμή, πληρώνουμε την Προτεσταντική, Καλβηνηστική ιδεοληψία του χρήματος. Που προέρχεται από τον Γερμανικό ηγεμονισμό. Πιστεύουν πως αυτός που έχει το χρήμα, είναι ο εκλεκτός του Θεού.
Λένε μάλιστα πως ακόμα και όταν σε κλέβουν, δεν είναι κακό, το επιτρέπει ο Θεός γιατί είσαι ο εκλεκτός και γι αυτό σε αφήνει.
Έτσι, δεν βλέπετε μέσα σε αυτό την κυρία Μέρκελ? Τι άλλο είναι η κυρία Μέρκελ? Σε αυτόν τον Προτεσταντισμό, υπέκυψε όλη η κουλτούρα της Ευρώπης. Αυτό είναι το σημαντικό. Θυμάμαι, πριν από καιρό, στις Βρυξέλλες, με παρακάλεσαν κάποιοι φίλοι, να τους πάω σε ένα πολύ όμορφο εκκλησάκι. Μπαίνοντας στο εκκλησάκι, αριστερά, υπάρχει ένα γλυπτό, που είναι δυο χέρια ενωμένα προς τον ουρανό και από κάτω γράφει, Άνταμ Σμίθ, ο πλούτος των εθνών. Μέσα στην εκκλησία, πλάι στην Μαντόνα, πλάι στον Χριστό. Αυτά τα χέρια πρέπει να λατρεύονται. Γι αυτό μπορώ να αντέξω τον όρο μεταφυσικός, μόνο που μεταφυσικό είναι όλη η παρανόηση, που οδηγεί στην παράνοια. Σήμερα έχουμε να κάνουμε με μια σχιζοφρενική κοινωνία με όρους που θα χρησιμοποιούσε ο Φρόιντ. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι η λύση, αλλά δυστυχώς το πρόβλημα είναι η διαχείριση του αδιεξόδου. Για να υπάρξει λύση, θα χρειαστεί μια πλήρης ανατροπή, που τουλάχιστον εγώ, δεν μπορώ ούτε να την οραματιστώ. .
Σήμερα οι νέοι καλούνται να ζήσουν σε συνθήκες χειρότερες του Μεσαίωνα, που είναι μια συκοφαντημένη εποχή. Οι συνθήκες είναι χειρότερες από αυτές τις ιεράς εξέτασης. Διότι το να σε εξοντώνω βιολογικά, είναι ένα θέμα, το να σε εξοντώνω κάθε μέρα συναισθηματικά και πνευματικά είναι δυσκολότερο και αυτό ακριβώς γίνεται τώρα.
Πολλές φορές σκέφτομαι, πως μετατραπήκαμε από άνθρωποι σε λογιστικές μηχανές.
Να μην το σκέφτεστε, να σκέφτεστε κάτι ακόμα πιο τραγικό, πως έτσι ακριβώς είναι…
Υπάρχει μια οικονομία ζόμπι, που παράγει ανθρώπους ζόμπι. Ανθρώπους που ενώ είναι ζωντανοί, δεν ζούνε. Φοβούνται να γελάσουν, να ερωτευθούν, να πάνε μια βόλτα, γιατί όλα αυτά κοστίζουν και δεν έχουν να τα πληρώσουν.
Ακριβώς. Αυτή η κοινωνία αποτελείται από νεκρούς επαβία. Έχουν πεθάνει και δεν τους έχουν πληροφορήσει πως έχουν πεθάνει. Όταν υπήρχε εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, ξέρανε τον εχθρό τους, τώρα αλήθεια, ποιος είναι ο εχθρός?
Ίσως κάποιοι τραπεζίτες, κάποιοι με κοστούμια…
Με τη διαφορά, πως αυτοί οι τύποι με τα κοστούμια, δεν είναι οι τραπεζίτες. Είναι κάποια μύσταυνα όργανα, μιας γενικότερης αρχής, την οποία οι ίδιοι αγνοούν. Μπορεί ένα εξέχων στέλεχος μιας τράπεζας να μας αναλύσει πως λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα? Ρωτήστε όποιον θέλετε, κανείς δεν ξέρει. Θα σας λέει γενικότητες για τόκους και ξέρω κι εγω τι άλλο, αλλά ποτέ δεν ξέρει τι είναι αυτό που υπηρετεί.
Μπορούν να λειτουργήσουν σαν ένα, ο Έλληνας, ο Ιταλός, ο Ισπανός και ο Γερμανός?
Είναι αδύνατον. Η Τζούλια Κρίστευα το αναλύει σε ένα υπέροχο κείμενο που έχει γράψει, έθνη χωρίς εθνότητες. Είναι αδύνατον, γιατί ο κόσμος στον οποίο ζούμε, είναι κατακερματισμένος, ο Καστοριάδης τον ονόμαζε κατακερματισμένο κόσμο. Το ανθρώπινο υποκείμενο είναι κατακερματισμένο υποκείμενο, που όταν επικαλείται την εθνική του ταυτότητα, την επικαλείται με φασιστικό τρόπο. Για να αποκλείσει τον άλλον από αυτό που είναι εκείνος. Πέρασε η εποχή που οι κουλτούρες ήταν συμπληρωματικές, ο ένας συμπλήρωνε τον άλλον. Πέρασε η εποχή του κοσμοπολιτισμού, που ο Χέμινγουεη, μπορούσε να ζει και να γράφει στο Παρίσι και κανείς να μην τον θεωρεί ξένο. Έχει τελειώσει αυτή η υπέροχη ιστορία του κόσμου και έχει προκύψει ένα κατακερματισμένο υποκείμενο, μέσα σε μια κατακερματισμένη εθνότητα. Πως λοιπόν ο Άγγλος να αναγνωρίσει και να είναι αλληλέγγυος με τον Γάλλο, ο Γάλλος με τον Έλληνα, ο Έλληνας με τον Ισπανό. Αυτή η τεράστια παρακαταθήκη, τέλειωσε πιστεύω με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ήταν ένα ορόσημο, γι αυτό και ο Αντόρνο, είπε πως στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, δεν πεθάνανε άνθρωποι, αλλά το αρχέτυπο του ανθρώπου. Εκεί είναι η τραγικότητα της εποχής που ζούμε τώρα, με όλα αυτά τα φαινόμενα σύψης, παρακμής, που παρουσιάζονται, επιτρέψτε μου τον όρο, δεξιά και αριστερά. Όταν προφέρεις λόγο σήμερα, δεν έχει νόημα να πεις, πως αυτός είναι ένας αριστερός λόγος.
Αυτός ο διαχωρισμός δεξιάς και αριστεράς, με ακραία μάλιστα μορφή, θα μπορούσε να φέρει έναν νέο εμφύλιο?
Θα μπορούσε, εάν ο κόσμος δεν ήταν τόσο κατακερματισμένος. Οι εμφύλιοι πόλεμοι, κατά την δική μου αντίληψη, προκύπτουν από το γεγονός, πως μια αραγής συνειδησιακή κατάσταση, επεμβαίνει, προκειμένου να ανατρέψει μια παρακμιακή κατάσταση. Αυτό ήταν η Γαλλική επανάσταση, αυτό ήταν επανάσταση στη Ρωσία, αυτό ήταν ο δικός μας εμφύλιος. Αυτές οι συνθήκες έχουν αφανιστεί. Σήμερα ένας εμφύλιος πόλεμος θα σήμαινε, όλοι, εναντίων όλων. Χωρίς να ξέρεις ποιόν πολεμάς.
Μπορεί επειδή πίνουμε έναν καφέ, ενώ δεν έχουμε τίποτε άλλο, να μας επιτεθούν, γιατί κάποιοι δεν θα έχουν ούτε αυτό.
Μα φυσικά, πίνουμε καφέ όχι σε ένα φτηνό καφενείο, δεν έχουμε τίποτε άλλο, εκτός από την ανάγκη να δούμε λίγο την θάλασσα, να επικοινωνήσουμε, να ανατάξουμε την ψυχή μας. Αυτό μπορεί να μας καθιστά εχθρικούς και ορθός, σε αυτόν που ψάχνει στα σκουπίδια για να φάει. Κάπου εκεί αρχίζει η παράνοια, έχουν και οι δυο δίκιο και εκεί θεωρώ πως έχει χαθεί το παιχνίδι. Το κοινωνικό, πολιτικό, πνευματικό σώμα, είναι παρανοικό. Από κει και πέρα, οι άρχοντες της παράνοιας, έχουν τους γελωτοποιούς τους, συγνώμη, αλλά η πολιτική τάξη, είναι γελωτοποιοί.
Τώρα που το λέτε, είδατε την διαφήμιση της ΝΔ με τα παιδάκια?
Μα ακριβώς αυτό δείχνει πως είναι γελωτοποιοί…
Θα μπορούσε η ίδια διαφήμιση, να ρωτά, γιατί κύριε ο μπαμπάς μου αυτοκτόνησε?
Έτσι είναι, γιατί αυτοκτόνησε, γιατί δεν έχει να φάει, γιατί εγώ λιποθυμώ από την πείνα στο σχολείο, γιατί ψάχνω στα σκουπίδια για ένα ψίχουλο, γιατί οι άλλες χώρες δεν έχουν μνημόνιο. Είναι τραγικό γιατί είναι γελωτοποιοί, Τι εννοώ λέγοντας γελωτοποιοί? Όλοι αυτοί, είναι οι πλέον ανίδεοι στο τι συμβαίνει, η τι σημαίνει αυτό που συμβαίνει. Μιλώ για όλο το φάσμα, είναι γελωτοποιοί, γελοία υποκείμενα μιας κατάστασης που δεν γνωρίζουν, ούτε μπορούν να τη γνωρίσουν. Είναι ανδρείκελα, όπως κάποτε έλεγε ο Σαίξπιρ, πως είμαστε ανδρείκελα των θεών και μας σκοτώνουν για την πλάκα τους, έτσι και αυτοί, είναι ανδρείκελα στα χέρια μιας απρόσωπης, άγνωστης για αυτούς κυριαρχίας, που σκοτώνει τον λαό για την πλάκα του.
Κάτι που μου έκανε εντύπωση σε αυτή την προεκλογική περίοδο, είναι πως κανείς δημοσιογράφος, δεν ρώτησε κανέναν πολιτικό, τι είναι η δημοκρατία…
Μα πώς να το κάνει αυτό? Δεν θέλω να τα βάλω με καμιά επαγγελματική τάξη, αλλά τι σημαίνει να είσαι δημοσιογράφος? Δίδαξα 15 χρόνια στο Πάντειο, στη σχολή επικοινωνίας, μέσων και πολιτισμού, και μπορώ να ξέρω τι ζητούσε από μένα το πανεπιστήμιο, τι ανθρώπους ζητούσαν από μένα να βγάλω, και πως αυτοί οι άνθρωποι γίνονταν ανδρείκελα και γελοία υποκείμενα ενός μηχανισμού, τον οποίον αγνοούσαν. Δεν ήθελαν να τον μάθουν. Το μόνο που ήθελαν να μάθουν, ήταν πόσα θα πάρουν. Σε τι θα μεταφραστεί χρηματιστηριακά αυτό που σπούδαζαν. Δεν μπορώ λοιπόν να υπερηφανευτώ που δίδαξα στο πανεπιστήμιο, μάλλον ντρέπομαι. Έχω συνειδησιακό πρόβλημα που δεν μπορώ να ξεπεράσω, αλλά από την άλλη μεριά, αυτή η εμπειρία, μου δίνει το δικαίωμα να μιλάω.
Είναι τραγικό να τους ακούω να λένε η δημοκρατία και η δημοκρατία, ενώ ξέρουμε πως δεν έχουμε δημοκρατία…
Ποιος έχει δημοκρατία θεέ μου? Τι είναι η δημοκρατία? Που είναι ο Δήμος για να υπάρχει και δημοκρατία? Χωρίς τον Δήμο δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία, και αυτή τη στιγμή ο Δήμος έχει εντελώς αλωθεί. Σήμερα ο Δήμος είναι κατακερματισμένα σχιζοφρενικά υποκείμενα, που σαν τα μυρμήγκια κουτουλάνε έξω από τη φωλιά τους. Είχε δίκιο η Άννα Άλεν, όταν έλεγε, είναι άλλο το ριπάμπλικ, που σημαίνει κομματοκρατία και άλλο το ντιμόκρασι, η δημοκρατία, που σημαίνει σύνολο ατομικών φωνών, που ακούγονται.
Αυτό που λέμε, πως αν ο ίδιος ο λαός δεν πάρει μέρος στο πολιτικό σκηνικό, με αποφάσεις, έλεγχο, ακόμα και να δικάζει όσους δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους, δεν έχουμε δημοκρατία, αλλά ολιγαρχία.
Μα ακριβώς, γι αυτό αναφέρθηκα στον δάσκαλο μου, τον Κώστα Παπαιωάνου, ο οποίος έχει κάνει αυτή την καταπληκτική μελέτη, πάνω στον 19ο αιώνα, εκεί που οι μάζες, λέει, εισβάλουν στην ιστορία και διαμορφώνουν την ιστορία. Η μόνη λύση είναι να καταλάβει ο κόσμος, ότι αυτός έχει την δύναμη και να την πάρει πίσω. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Το πρόβλημα είναι αν ο κόσμος μπορεί να φέρει την λύση άμεσα, η θα πρέπει να περάσει μια μεγάλη νύχτα, μια μεγάλη οδύνη, μια εξάλιψη της ανθρώπινης υποκειμενικότητας προκειμένου να προκύψει κάτι, κάποιο μόρφωμα, που δεν ξέρω ποιο είναι, αλλά ωστόσο ελπίζω.
Λένε πως ο χρόνος λειτουργεί κυκλικά, λογικά, από την στιγμή που η δημοκρατία εμφανίστηκε μια φορά στον πλανήτη, στην αρχαία Αθήνα, δεν θα ξανά εμφανιστεί?
Λογικά, μόνο που δεν υπάρχει πια λογική. Η λογική μας είναι παράλογη. Ποιος θα σταματήσει αυτόν τον παραλογισμό της λογικής? Προσπαθούμε θεωρητικά, όσοι έχουμε απομείνει, να δείξουμε ότι αυτό που ευαγγελίζεται το ανθρώπινο πνεύμα ως λογική, είναι παραλογισμός. Βλέπουμε να στηρίζεται ένα πολιτικό κλίμα, σε μια λογική επιχειρημάτων, και κανείς δεν καταλαβαίνει, πως αυτή η λογική των επιχειρημάτων, είναι παράλογη.
Οι πολιτικοί, που μιλάνε για δημοκρατία, ξέρουν τι είναι η δημοκρατία? Διότι αν ξέρουν, μας δουλεύουν, αν δεν ξέρουν, έχουν άγνοια και είναι πάλι επικίνδυνο.
Όχι δεν ξέρουν. Δεν είναι απατεώνες, είναι επικίνδυνοι. Δεν ξέρουν και γι αυτό είναι επικίνδυνοι. Δεν θα φοβηθώ κανέναν ο οποίος ξέρει και προσπαθεί αυτό που ξέρει να το επιβάλει πάνω στους άλλους. Δεν τον φοβάμαι γιατί η δράση γεννά αντίδραση, η σκέψη γεννά αντί σκέψη, γιατί η σκέψη γεννά, μετά σκέψη. Αυτά δεν τα φοβάμαι. Φοβάμαι όμως αυτή την ημιμάθεια, αυτή τη σκοτεινότητα, όπου όλοι αυτοί οι γελωτοποιοί, μιλούν για δημοκρατία, αγνοώντας στοιχειωδώς τι είναι δημοκρατία, η τι έχει υπάρξει ως δημοκρατία. Αυτούς φοβάμαι και δυστυχώς, αυτούς αντιμετωπίζω, παγκοσμίως. Αν μου πεις ότι ο Μπαρόζο είναι δημοκράτης, θα βάλω τα γέλια. Αν μου πεις ότι ο Ρομπάι, είναι δημοκράτης, θα βάλω ξανά τα γέλια. Όσο για τους δικούς μας, αν σκεφθείς πως είναι πάντα πενήντα χρόνια πίσω από τους άλλους, καταλαβαίνεις.
Η γνώμη σας για επιστροφή στα εθνικά νομίσματα, ποια είναι?
Είναι το ίδιο πρόβλημα που θίξαμε προηγουμένως. Μπορούμε να επιστρέψουμε στην εθνότητα και όχι να δημιουργούμε έθνη, χωρίς εθνότητα? Η εθνότητα έχει τις εκφράσεις της, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές. Μέσα εκεί βρίσκεται και αυτό το μεταφυσικό κατασκεύασμα, που λέμε νόμισμα. Δόξα τω θεό, Έλληνες είμαστε, νόμισμα σημαίνει νομίζω. Νομίζω πως αυτό κάνει τόσο. Αρκεί να γυρίσουμε στην εθνότητα, να μην είμαστε τα έθνη χωρίς εθνότητα, να μην είμαστε οι παρείες του νομίσματος.
Την εθνότητα δεν την λέτε φαντάζομαι με την εθνικιστική έννοια…
Καθόλου, από την αρχή το διαχώρισα, είναι άλλο η εθνότητα, επικαλέστηκα μάλιστα και την Κρίστευα, και άλλο ο εθνικισμός. Και όταν λέω άλλο, μεταξύ εθνότητας και εθνικισμού, παρεμβάλλεται χάσμα. Ο εθνικισμός είναι φασισμός. Η εθνότητα όμως είναι η ουσιώδης καταβολή του ανθρώπινου υποκειμένου. Δεν γίνεται να μην είναι κανείς Γάλλος, όπως δεν γίνεται να μην είναι κανείς Έλληνας. Όλες αυτές οι αχρείες θεωρίες περί παγκοσμιοποιήσεως, και δεν ξέρω και εγώ τι άλλο, όλες αυτές οι νεοφιλελεύθερες θεωρίες, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά υπηρέτες, αυτού που ονομάζουμε φασισμό. Το πρόβλημα λοιπόν είναι σε μας, στην εθνότητα μας. Χρειαζόμαστε την κουλτούρα μας, όπως κάθε λαός και οι κουλτούρες λειτουργούν συμπληρωματικά. Δεν ήρθε ο Φράνσις Κονφιτσέρ, να επιβάλει τον Αμερικανισμό του. Συμπλήρωσε τον Αμερικανισμό του, με το Ευρωπαικό όνειρο. Αυτό σημαίνει πλούτος για τον άνθρωπο.
Σαν ένας κήπος με πολλά διαφορετικά λουλούδια και όχι μόνο με ένα.
Ακριβώς, τώρα θέλουν να γίνουμε όλοι στην Ευρώπη Γερμανοί, να είναι όλοι τα ίδια αυγά. Δεν γίνεται αυτό το πράγμα, διότι με τα ίδια αυγά, δεν μπορείς να κάνεις ομελέτα. Κάποια αυγά είναι μεγαλύτερα από τα άλλα, κάποια έχουν διαφορετικό σχήμα. Τα ίδια αυγά, σημαίνει τα αυγά του φιδιού. Σημαίνει φασισμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου