Το εφικτό του ανέφικτου και η ηρωική ιστορία του ανθρώπου

Κατερίνα Δ. Χατζοπούλου

Αν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να αγωνιστούμε σήμερα, αυτό είναι η εξυγίανση της νοοτροπίας μας και η καλλιέργεια της ελπίδας για την βελτίωση των πραγμάτων. Από την ελπίδα θα προκύψει και η προσωπική μας προσπάθεια στο μέτρο που ο καθένας θέλει και μπορεί. Βελτίωση των πραγμάτων εννοούμε τον περιορισμό αυτού που απλοϊκά μπορούμε να ονομάσουμε «κακό» (έγκλημα, οικονομική δυσχέρεια, ανεργία, πείνα, πόλεμος, αρρώστια). Όσον αφορά την εθνική μας συγκυρία, έχουμε συνήθως την τάση να προσωποποιούμε ή να συγκεκριμενοποιούμε την αιτία του κακού, να το βλέπουμε σε ανθρώπους και σε ιδεολογίες, στον πολιτικό χώρο, σε ομοεθνείς και αλλοεθνείς. Όμως το κακό, με την έννοια του ανεπιθύμητου, είναι φαινόμενο και είναι πολυπαραγοντικό.  Δεν εξαντλείται ούτε σε πρόσωπα, ούτε σε χώρους, ούτε στους δικούς μας, ούτε στους ξένους.

Η χώρα μας είναι μια νεαρή δημοκρατία που βγήκε μέσα από πολλές δυσχέρειες με κόπο και με θυσία. Είναι μια νεαρή δημοκρατία με απότερο πρόγονο, που όλο τον επικαλούμαστε και στην ουσία του μόνο τον αγνοούμε. Και είμαστε και σίγουροι ότι το πράγμα δεν μπορεί να αλλάξει. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί. Η Τουρκοκρατία αφενός μας έκανε άσχημο ξεδιάλεγμα. Καμιά φορά φαίνεται πως οι καλοί πεθάναν. Αφετέρου οι εξωτερικοί και εσωτερικοί πόλεμοι που ακολούθησαν, η πείνα, τα ανελεύθερα καθεστώτα και οι ποικίλες προπαγάνδες εξωελληνικής προέλευσης, ο οποίες, έστω και με καλή προαίρεση να πούμε (η προαίρεση είναι κάτι για το οποίο σπάνια έχουμε απτές αποδείξεις) μας άφησαν επίσης δυσάρεστα κατάλοιπα. Ας μην είμαστε λοιπόν αυστηροί με τη χώρα μας ή με το λαό μας ή με μας τους ίδιους ή ακόμη και μ’αυτούς τους πολιτικούς μας για την παρούσα κατάσταση μιας χώρας με τόσο ταραγμένο πρόσφατο παρελθόν. Άλλωστε συμβαίνουν αυτά στις υπαρκτές δημοκρατίες.

Μέσα απ’αυτό το παρελθόν φαίνεται πως φτάσαμε στο να μας διακρίνει αυτός ο διάχυτος πεσιμισμός, η βεβαιότητα για το αδιέξοδο σε ποικίλους βαθμούς, άλλοτε ο θυμός, η βία και η ασέβεια προς το ανθρώπινο πρόσωπο, είτε το δημόσιο, είτε αυτό του απλού πολίτη. Είμαστε πεπεισμένοι για την ανικανότητα των αρχών και την ανεπάρκεια των θεσμών. Μας ευαρεστεί η κατασυκοφάντηση της παιδείας. Η ηθική και πολύπλευρη υποτίμηση του άλλου. Η απαξίωση της νέας γενιάς. Η απαξίωση της προηγούμενης γενιάς. Η απαξίωση της παρούσας γενιάς. Η απαξίωση των παραδοσιακών αξιών. Η δυσπιστία μπροστά σε κάθε αλλαγή και η βεβαιότητα πως τίποτε δεν μπορεί να γίνει. Αυτό όλο συνιστά απαξίωση του ανθρώπινου προσώπου, γιατί μέσα σε όλα απαξιώσαμε και εμάς τους ίδιους και την ίδια την ικανότητα του ανθρώπου να συμβάλλει στη βελτίωση των πραγμάτων.

Ας δούμε όμως πόσο αυτό αδικεί την ιστορία μας, όχι απλά ως λαός, αλλά ως ανθρώπινο είδος. Από την ανακάλυψη του τροχού, που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα, μέχρι την αποκωδικοποίηση του DNA ο άνθρωπος επιδιώκει και συμβάλλει μόνιμα στην βελτίωση της καθημερινότητάς του. Επινόησε την γλώσσα. Έμαθε να μεταχειρίζεται την φωτιά. Οργανώθηκε σε κοινωνίες. Διαμόρφωσε γραπτό και άγραφο νόμο. Κατασκεύασε μοναδικά μνημεία πολιτισμού, που ακομη απορούμε πως έγιναν. Προστάτευσε και μερίμνησε για τα νεότερα μέλη των ομάδων του με αυτοθυσία. Έμαθε να συνυπάρχει και να υποχωρεί, αλλά και να αντιστέκεται. Μελέτησε τους νόμους της φύσης. Παρατήρησε και αποκάλυψε τη λογική πίσω από το ανεξήγητο. Προβληματίστηκε για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Πρότεινε και υιοθέτησε τρόπους ζωής που προωθούν την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη. Ανακάλυψε τις αιτίες πλήθους ασθενειών και βρήκε τρόπους για την αντιμετώπισή τους. Ο άνθρωπος κατάφερε τη μεταμόσχευση μυελού των οστών και τις μη παρεμβατικές χειρουργικές μεθόδους. Βρήκε εμβόλια για τις παιδικές ασθένειες. Κατάφερε να πετάει με ασφάλεια (μετά από πολλές πολλές αποτυχίες). Πέτυχε την ηλεκτροδότηση και κατέστησε εφικτή την άμεση παγκόσμια επικοινωνία. Ο άνθρωπος μπορεί σήμερα να προβλέψει τον καιρό και να καταπολεμήσει τον καρκίνο, κάποιες φορές με επιτυχία. Καταγράφει και μελετά την βιοποικιλότητα. Ο άνθρωπος πέτυχε το οκτάωρο με κόπο και με θυσία, που είναι θεσμοθετημένο σε πλήθος χωρών. Κατοχύρωσε τα δικαιώματα του παιδιού. Ταξίδεψε στο σύμπαν. Επιβεβαίωσε την περιστροφή της Γης και την περιφορά της. Και πολλά ακόμη που σήμερα μας φαίνονται δεδομένα και ανεπαρκή και πολύ προβληματικά ακόμη.

Τίποτε από αυτά δεν ήταν εύκολο, ούτε ήταν χωρίς κόστος. Και τίποτε από αυτά δεν το πετύχαμε εμείς προσωπικά. Ήταν άλλοι, σαν εμάς, με προβλήματα και με περιορισμένες δυνάμεις. Εμείς τα παραλάβαμε. Όπως παραλάβαμε και την ίδια την χώρα μας, την ελευθερία του λόγου, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματά μας. Τουλάχιστον οι νεότερες γενιές. Ο άνθρωπος έκανε και κάνει και άλλα πράγματα, είτε ηθελημένα είτε άθελα. Εκείνα που δεν τα αξιολογούμε ως καλά. Εκείνα για τα οποία δεν είμαστε περήφανοι. Όμως αυτά τα ξέρουμε, γιατί βρίσκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στις συζητήσεις μας όλη την ώρα. Είναι πάντα στο επίκεντρο της προσοχής μας. Ίσως γιατί είναι ξένα προς τη φύση μας, γι αυτό και μας ενοχλούν. Αυτό που συνήθως δεν προσέχουμε είναι το αξιοθαύμαστο και ηρωικό παρελθόν και του τόπου μας και του ανθρώπινου είδους, και το απώτερο και το πρόσφατο, που αποδεικνύει το εφικτό του ανέφικτου και την αξιοθαύμαστη ανθρώπινη φύση.

Η ιστορική παρατήρηση αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος μπορεί. Άρα ως Έλληνες και ως άνθρωποι μπορεί και να μπορούμε. Μπορεί να μην ξέρουμε πως, αλλά και μόνη η ελπίδα στο εφικτό της βελτίωσης μας ανοίγει τον δρόμο προς την προσπάθεια. Ο πολιτισμός χτίζεται σταδιακά. Όλοι μπορούν να βοηθήσουν. Ο καθένας από τη θέση που βρίσκεται. Έστω και με την ευγένεια στην καθημερινότητά μας. Έστω και με σκέψεις και συζητήσεις παραγωγικές και όχι μη παραγωγικές. Η γκρίνια δεν θα βελτιώσει τα πράγματα. Αυτό το δοκιμάσαμε. Όπως λένε «γίνε η αλλαγή που θέλεις στον κόσμο». Εμείς έχουμε ευθύνη για το τί θα αφήσουμε. Το τί παραλάβαμε είναι δώρο. Κανείς δεν μας το χρωστούσε, με την έννοια της ανταπόδοσης. Είναι απόρροια της μεταφυσικής αγάπης. Της αγάπης που δίνει χωρίς να παίρνει υλική απολαβή. Αυτών που έδωσαν και δεν πήραν πίσω τίποτε. Τίποτε υλικό. Συνήθως υπάρχει τουλάχιστον ένας απ’αυτούς μέσα σε κάθε ελληνικό σπίτι. Και στρατιές ολόκληρες στα εδάφη που κατοικούμε.

πηγή: Aντίφωνο